Lược sử Giáo xứ Hòa Hưng
Giáo xứ Hòa Hưng tọa lạc tại 104 Tô Hiến Thành, phường 15, Q.10, TP.HCM.
Vào những năm từ 1940-1943, có một số người từ miền bắc vào miền nam sinh sống, thì có một nhóm người đến định cư ở hẻm 19 đường Verdun (nay là hẻm 521 đường CMT8, Q.10). Con hẻm này nằm song song với đường Tô Hiến Thành, cách đường Tô Hiến Thành độ 150m (đường Tô Hiến Thành lúc đó là đường Milice).
Những người này hầu hết làm nghề xây dựng, họ là thợ hồ, thợ sắt, thợ cốt pha và lao động tổng quát, họ ở đây là gần nơi họ làm, vì khi ấy công trình khám Chí Hoà và công trình trường tiểu học Chí Hoà đang xây dựng.
Trong nhóm người này, có khoảng trên dưới 40 gia đình là người công giáo. Những người công giáo này, nằm ở giữa các nhà thờ: Chí Hoà, Huyện Sĩ và Tân Định, khi ấy chưa có nhà thờ Chúa Cứu Thế, chỉ có Dòng Chúa Cứu Thế mà thôi. Dòng Chúa Cứu Thế rất hạn chế giáo dân vào xem lễ, nhưng dậy giáo lý cho trẻ em giáo lý và xưng tội rước lễ lần đầu. vì vậy những giáo dân này phải đi lễ ở nhà thờ Chí Hoà, cũng khá xa vì toàn đi bộ, những người khá một chút thì đi xe “thổ mộ” (xe ngựa) trong nhóm người này chưa có ai được chiếc xe đạp.
Từ chỗ ở của những giáo dân này đến nhà thờ Chí Hoà khoảng 2 km, đây là giáp ranh giữa Đô Thành Sài Gòn và tỉnh Gia Định, dân cư thưa thớt. Vào mùa mưa, sáng đi lễ phải qua nghĩa địa Đô Thành, nổi tiếng là nhiều ma (nay là công viên Lê Thị Riêng) và con đường từ đường Verdun vào nhà thờ Chí Hoà là đường đất lầy lội.
Họ Hoà Hưng là họ nhánh của giáo xứ Chí Hoà, được Linh mục Giuse Phạm Văn Thiên thành lập vào năm 1946 với khoảng 50 gia đình và 300 giáo dân, cùng một nhà nguyện nhỏ thô sơ mới xây.
- Năm 1949, nhà thờ được Linh mục Phạm Văn Thiên xây mới bằng vật liệu nhẹ.
- Năm 1951-1952 trở thành họ nhánh của họ Chợ Đũi.
- Ngày 24.08.1952 chính thức trở thành giáo xứ Hoà Hưng.
- Năm 1952-1953 Lm. Phaolô Nguyễn Văn Truyền xây nhà thờ kiên cố.
- Năm 1990 Lm. Giuse Phạm Bá Lãm bắt đầu xây thánh đường mới.
- Ngày 13.05.1992 ĐTGM Phaolô Nguyễn Văn Bình và ĐGM Emmanuiel Lê Phong Thuận về khánh thành cung hiến.
Giáo Xứ Hòa Hưng không phải được hình thành trong một buổi mà là kinh qua 50 năm gian khổ với mồ hôi và nước mắt.
Nhà thờ Hòa Hưng không phải được xây dựng trong một ngày, mà là qua bao giai đoạn: 3 lần phá đi làm lại.
Họ Hòa Hưng cũng không phải chỉ có một Mẹ, mà là hai: Mẹ đẻ là Họ Chí Hòa, Mẹ kế là Họ Chợ Đũi. Nhờ hai bà mẹ này bồi đắp mà Hòa Hưng sớm tự lập.
Họ Hòa Hưng cũng không phải chịu mãi phận làm con, nhưng đã trưởng thành để làm Mẹ của các Họ đạo: An Phú, Đức Mẹ Hằng Cứu Giúp, Đức Mẹ Hồn Xác Lên Trời, Tống Viết Bường trong một thời gian. Hơn thế nữa, những năm gần đây Hòa Hưng cất tiếng nói như một đàn anh trong Giáo Hạt Phú Thọ.
Hòa Hưng tưởng rằng non trẻ, nhưng có biết đâu là được liệt kê trong danh sách 21 Họ đạo kỳ cựu của Sài Gòn năm xưa. Với bề dày truyền thống đó, Hòa Hưng đã chuyển biến không ngừng và nay đã đổi mới hoàn toàn về cơ sở, về tổ chức, về sinh hoạt …
Hòa Hưng không đơn thuần là tên gọi của một Giáo Xứ, mà là địa danh của một vùng đất rộng lớn nằm giữa hai Quận 3 và 10, là những Quận nội thành có tíêng của thành phố Hồ Chí Minh. Nhưng cách đây một nửa thế kỷ Hòa Hưng chỉ là một vùng ngoại ô của Sài Gòn, nổi danh với bến xe ngựa, ga xe lửa, khám Chí Hòa, các trại lính, các bãi rác, các vùng lầy, các nhà ổ chuột … Trong bối cảnh ấy, từ nơi đây mọc lên một cộng đoàn của niềm tin, của tình liên đới. Hòa Hưng luôn ấp ủ trong mình hai niềm khát vọng: Hòa Hợp và Hưng Thịnh.
Giáo Đoàn và Giáo Đường luôn luôn có tương quan hai chiều: Giáo Đoàn xây dựng Giáo Đường và Giáo Đường quy tụ Giáo Đoàn. Chúng ta có thể căn cứ vào sự chuyển biến và phát triển của Nhà thờ để ghi lại những nét sinh hoạt của Cộng đoàn Hòa Hưng: một Cộng Đoàn nhiều lần thay da đổi thịt với 4 thế hệ Nhà thờ cũng thay đổi hình dạng.
Công trình nhà thờ Hòa Hưng
Công trình chính nằm trong khuôn viên khá hẹp, gắn liền với nhiều khối nhà lớn, nhiều tầng phía đằng sau: văn phòng, nhà xứ, phòng học, lưu xá nữ sinh viên Hoà Hưng… Một sân nhỏ ở phía mặt tiền nối hai sân hình chữ nhật hai bên, bên trái là Đài Đức Mẹ.
Mặt chính nổi bật với những hình khối tam giác, các góc nhọn mạnh mẽ, những mảng tường đặc đan xen các lam bê-tông tạo nên một độ rỗng tương phản.
Phía dưới, các chân cột nhỏ, càng lên càng lớn dần tạo được sự linh hoạt cho đường nét kiến trúc. Mặt đứng có tổng thể hình dạng đầu hồi mái đưa ra phía trước, phần kết thúc mảng tường xiên theo độ dốc hai mái lớn phía sau: phần bên phải là tháp chuông rỗng gồm nhiều cột bê tông đứng đặt sát nhau, đi suốt từ chân tới đỉnh tháp, một vài đường nối ngang.
Mặt bên gồm hai tầng, dưới mỗi bên là dãy năm cửa lớn ra vào tạo nên một không gian hở. Tầng trên là dãy ban công chạy suốt, hàng cột chữ nhật ốp gạch đá màu mắm ruốc đi suốt từ nền lên đến sê-nô mái bên trên, băng ngang qua phần ban công, trên cùng là mái dốc ngói đổ về hai phía sê-nô thu nước. Công trình nhà thờ chính gần với dãy nhà sau bởi các hành lang, các ban công, cầu thang nối liền.
Mặt bằng chính thánh đường có hình chữ nhật lớn, kết hợp với tầng lửng bên trên chiếm gần 1/3 không gian nội thất. Nhịp cột đầu tiên là sảnh chính lớn, nối liền hai hành lang dọc hai bên. Năm nhịp kế tiếp là không gian dự lễ ở tầng trệt, mỗi bên năm cửa ra vào lớn, kết hợp với ba cửa vào phía trước tạo nên một không gian hở khi cộng đoàn sinh hoạt. Tầng lửng bên trên cũng là không gian dự lễ của cộng đoàn dân Chúa, nối liền với dãy ban công hai bên. Không gian nội thất được thể hiện bằng các đường thẳng góc, tường là những mảng chữ V sơn trắng trên nền kem. Trên cùng là hệ trần phẳng, hai bên nghiêng theo độ dốc mái, ở phần đỉnh trần, chính giữa là những mặt phẳng hình gấp khúc đi theo chiều dài thánh đường tạo nên sự linh hoạt, đa dạng cho không gian nội thất.
Phần sâu và cao là Cung thánh bên trái dành cho ca đoàn. Cung thánh nằm trong một hình chữ nhật lõm sâu vào bên trong, trần bên trên là mảng các ô vuông kính lấy sáng, ngay trung tâm là nơi đặt bàn thờ Chúa, trên là tượng Chúa, bên trái là tượng Đức Mẹ, bên phải là tượng Thánh Giuse. Phông nền của Cung thánh đều được sơn nước đơn sơ, thanh thoát, mảng giữa màu trắng, hai bên màu vàng kem, thuận tiện cho việc trưng hoa, tận dụng để chiếu chữ và hình (projection).
Các linh mục từng phụ trách giáo xứ
* Linh mục chánh xứ
- Năm 1952-1963 Lm. Phaolô Nguyễn Văn Truyền
- Năm 1963-1984 Lm. Bênađô Phạm Văn Quy
- Năm 1984 đến nay: Lm. Giuse Phạm Bá Lãm
Lm. Giuse Phạm Bá Lãm, Chánh xứ Hòa Hưng, Hạt Trưởng hạt Phú Thọ
* Linh mục phụ tá
- Năm 1961-1963 Lm. G.B. Trần Văn Cừ
- Năm 1962-1967 Lm. Phêrô Nguyễn Văn Hai
- Năm 1967-1972 Lm. Antôn Phan Lâm
- Năm 1972-1984 Lm. Giuse Phạm Bá Lãm
- Năm 1973 -1983 Lm. G.B. Nguyễn Xuân Đức
- Năm 1985-1987 Lm. Phêrô Nguyễn Văn Hiền
- Năm 1992-1999 Lm. Gioan Vianney Chu Minh Tân
- Năm 1999-2005 Lm. Đa Minh Hà Duy Dũng
- Năm 2005 đến nay Lm. Giuse Huỳnh Thanh Phương.
Giáo xứ Hoà Hưng tuy gốc miền Nam, nhưng là nơi đất lành chim đậu, với thời gian đón nhận anh em từ các miền, các giáo phận khác nhau. Tất cả sống hoà hợp với nhau giữa đại đa số những người ngoài Công giáo.
Bổn mạng của giáo xứ: Đức Maria Mẹ Thiên Chúa mừng vào ngày 1/1 hằng năm.
Giáo xứ Hoà Hưng bao gồm Phường 12-13-15/Q.10 và Phường 10-11/Q.3, với số giáo dân trên 8.500.
Giáo xứ gồm có 11 Khu và 1 họ lẻ: Họ Đức Mẹ Hồn Xác Lên Trời (kế cận Câu Lạc Bộ Lan Anh), mừng Bổn Mạng vào ngày 15/8 hằng năm.
* Các Hội đoàn sinh hoạt trong giáo xứ:
- Thiếu Nhi Thánh Thể,
- Các Mẹ Công Giáo,
- Huynh Đoàn Giáo Dân Đa Minh,
- Con Đức Mẹ,
- Legio Mariae,
- Gia Đình Phạt Tạ Thánh Tâm,
- Thanh Sinh Công,
- các Ca đoàn…
Sinh động nhất vẫn là Thiếu Nhi. Ban thăm viếng và ve chai hoạt động hiệu quả. Công tác bác ái được đề cao: giúp đỡ người nghèo và các bệnh nhân (Quà Giáng Sinh, Năm Mới và ngày Bệnh nhân), chăm lo một buôn làng ở Gp. Kontum…
* Về ơn gọi: một số bạn thiện chí được cha Phụ tá hướng dẫn. Khá đông Linh mục, Tu sĩ xuất thân từ giáo xứ Hoà Hưng, có đến 5 cặp anh em làm Linh mục. Năm 2009 giáo xứ có thêm Tân Linh Mục G.B. Lê Quốc Kiệt, chịu chức ngày 19.12.2009 và đang phục vụ ở giáo xứ Gia Định.
Về văn hoá: giáo xứ Hòa Hưng hãnh diện vì có một Lưu Xá Sinh Viên ngay cánh trái nhà thờ, với 166 nữ sinh viên, dưới sự chăm sóc chu đáo của 3 nữ tu Dòng Con Đức Mẹ Phù Hộ.
Giáo xứ Hoà Hưng đất không rộng, thiếu tiện nghi, nên luôn luôn phải lo xây dựng và phát triển. Hầu như mỗi năm thực hiện một công trình xây dựng, mỗi năm phát triển sinh hoạt hội đoàn. Giáo dân Hoà Hưng không giầu nhưng có lòng yêu thương nhau trong việc cộng tác với các vị chủ chăn và các tu sĩ.
Thông tin về Giáo xứ Hòa Hưng
Địa chỉ : 104 Tô Hiến Thành, phường 15, Q.10, TP.HCM.
Chánh xứ : Linh mục Giuse Phạm Bá Lãm
Phụ tá : Linh mục Giuse Vũ Minh Thuỳ
Tel : 3865 0820 - 2214 6746
E-mail : This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
Website : http://giaoxuhoahung.blogspot.com/
Năm thành lập : 1946
Lễ Bổn Mạng : Đức Maria Mẹ Thiên Chúa (1/1)
Số giáo dân : 8.500
Giờ lễ : Chúa nhật : 5:00 - 06:15 - 7:45 - 17:30
Thứ bảy : 5:00 - 17:00 - 18:15
Ngày thường : 5:00 - 17:30 - 18:00 (thứ 5)
Mục tử của người nghèo giữa lòng Sài thành
Hình ảnh thường thấy nhất của cha Giuse Phạm Bá Lãm, chánh xứ Hòa Hưng kiêm hạt trưởng hạt Phú Thọ - GP TP.HCM là ông cụ tóc bạc trắng rong ruổi khắp thành phố bằng chiếc cub 81 xưa cũ. Nhưng ở vị linh mục ấy, tinh thần dấn thân, phục vụ người nghèo vẫn căng tràn như ngày nào ở tuổi thanh xuân…
Đường yêu thương
Giáo xứ Hòa Hưng tọa lạc tại quận 10, TPHCM, một trong những khu vực phát triển, nhộn nhịp, sôi động của thành phố nhưng đời sống của một số gia đình cả trong và ngoài xứ vẫn còn đó không ít cái lo, cái khó riêng. Nằm khuất sau những ngôi nhà hai ba tầng ngoài mặt tiền đường là những căn nhà trọ chật hẹp sâu trong hẻm của những người nghèo. Ngày ngày, họ buôn gánh bán bưng, làm thuê, rửa chén mướn, chạy xe ôm... Gánh nặng mưu sinh oằn xuống đôi vai. Trong nhiều chuyến thăm mục vụ của mình, cha Lãm đã thấy, cảm thương, thấu hiểu và muốn san sẻ phần nào nỗi vất vả ấy.
Sau nhiều đêm thao thức, cha đề xuất cùng ban Caritas giáo xứ ý định mở tiệm bán gạo lấy lời giúp người nghèo. Nghe qua thấy hơi “lạ” và “liều” nhưng dẫu sao cũng là một phương án có thể tương trợ người khó khăn trong khu vực nên mọi người tán thành. Ngày 3.12.2013, dịp lễ thánh Phanxicô Xaviê - bổn mạng các xứ truyền giáo, tiệm gạo chính thức được khai trương với tên gọi Nhân Ái, cha đến làm phép và mua gạo mở hàng. Dẫu gần nhà thờ Hòa Hưng là một khu chợ khá xầm uất và có nhiều cơ sở bán gạo đã lâu năm, quy mô lại lớn nhưng khi biết mục đích, ý nghĩa của việc bác ái, nhiều người đã rủ nhau đến Nhân Ái mua ủng hộ. Bà Phạm Thị Tuyết, người trông coi cửa tiệm cho biết: “Với công việc này, cả người bán lẫn người mua đều cảm thấy niềm vui rất bình dị nhưng đầy tính nhân bản. Hiện tại, cứ vào thứ Bảy đầu tiên của các tháng lẻ, 100 hộ nghèo thuộc phường 15, quận 10 (không kể lương giáo) đều đến nhà thờ nhận 10kg gạo. Từ năm 2015, chúng tôi sẽ tăng thêm 50 phần để giúp đỡ cho người nghèo ở phường 13”. Chị Sương, một người đang mua gạo ở cửa hàng Nhân Ái góp thêm vào câu chuyện: “Nhà tôi ở cách đây 2km, giá gạo ở đây lại bằng giá thị trường nhưng biết nhà thờ mở tiệm “kinh doanh” lấy đồng lời lo cho người nghèo nên tôi thường ghé đây mua ủng hộ. Tôi kể câu chuyện này cho mấy bà hàng xóm bên lương họ cũng cảm kích và làm khách hàng ở đây luôn”.
Bên trong tiệm gạo Nhân Ái
Bên trong khuôn viên nhà thờ Hòa Hưng còn có một cái kho nằm gần cổng phụ, đề chữ “VE CHAI” to rõ, chất lỉnh kỉnh đủ thứ chai lọ, đồ bể. Giáo dân nơi đây giải thích những món đó sẽ được bán vào cuối tháng nhằm gây quỹ giúp người nghèo. Họ nói thêm, đây là lời kêu gọi của bố Lãm “nhà nào có ve chai hãy mang đến để làm từ thiện và bảo vệ môi trường”. Lo xa hơn, sợ một vài gia đình có nhiều đồ không tiện đem tới, cha cho hẳn số điện thoại của các thiện nguyện viên, khi có cuộc gọi, sẽ có người trực tiếp đến thu gom. Anh Minh, một giáo dân đến góp ve chai cho hay: “Mấy việc đó thì thấm vào đâu, đấy chỉ mới là lo cho dân tại thành phố này, cha còn giúp đỡ nhiều chỗ khác nữa kia”.
Mà thật vậy. Tỷ như nhiều năm qua, cha cùng nhóm Thiện Chí Hòa Hưng vận động giáo dân gửi tặng xe đạp cũ (đã được sửa ngon lành) nhằm giúp người Khmer ở Sóc Trng có phương tiện làm ăn. Bởi đời sống của họ chật vật đến nỗi không có cái xe đi lại, hoặc có thì cũng cà tàng khổ sở nên không thể đi xa để làm mấy việc chân tay khi có ai gọi. Hay dù ở thành phố nhưng lâu lâu người ta lại thấy cha hối hả ngược lên KonTum bảo trợ xây nhà nguyện và thăm hỏi giáo hữu tại buôn Long Jol. Vì như cha nói: “Đồng bào ở đó toàn nghèo khổ, phải lo chạy bát cơm manh áo từng bữa rất tội nghiệp nên mình kết hợp, chỉ dẫn cho hội Bà mẹ Công giáo lên thăm, tặng quần áo, thực phẩm vào các dịp Trung Thu, Giáng sinh và Tết”. Đặc biệt, cha còn cung cấp đủ loại hạt giống rau màu để giúp họ trồng trọt, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt, thay Vì ăn rau rừng trái rừng dễ bị những căn bệnh về đường ruột và thiếu chất dinh dưỡng.
Luôn chăm lo ngay từ những cái nhỏ nhặt, bình dị nhất cho người khác là lời nhận xét của đa số những người đã từng cộng tác với bố Lãm. Ông Nguyễn Văn Mạnh, phó Chủ tịch HĐMV nói thêm: “Cả cuộc đời cha gần như gắn bó với giáo xứ nên cha con chẳng lạ gì nhau nữa. Tuy đã có tuổi nhưng cha vẫn nhiệt tình phục vụ, lo lắng cho người này người kia và theo sát cùng bổn đạo trong mọi chuyện lớn bé. Kham nhiều công việc nhưng hiếm khi nghe cha than vãn, kể khổ”.
Nâng bước sinh viên xa nhà
Nhắc đến Hòa Hưng sẽ thật thiếu sót nếu bỏ qua lưu xá Hòa Hưng khang trang - luôn nức tiếng là nơi kỷ luật nghiêm nhặt, nề nếp chỉn chu của những nữ sinh viên chăm ngoan. Tuy nhiên, ít ai biết đến người đã âm thầm gầy dựng và phát triển nó như hiện nay. Trước năm 2002, thấy nhiều sinh viên đến thuê những căn phòng chật chội, đắt đỏ để trọ học, đặc biệt là những nữ sinh viên với rủi ro về cuộc sống chung đụng, cha Lãm đã khởi xướng cùng giáo xứ mua lại căn nhà cạnh nhà thờ, dốc sức xây dựng thành một lưu xá cho các sinh viên nữ lưu trú. Đối tượng tiếp nhận là những em có hoàn cảnh khó khăn nơi tỉnh lẻ. Lại lo để các em tự quản thì không ổn, cha mời các nữ tu dòng Saledieng về đồng hành, dìu dắt. Cha cùng các cộng sự đề ra những nội quy như đi lễ mỗi ngày, tối đọc kinh chung, hạn chế dùng điện thoại, cuối tuần học giáo lý và nhân bản..., và nhất là dành thời gian học bài với nhau. Cha lý giải: “Ngoài đời ngày càng có nhiều cạm bẫy, cám dỗ, các sinh viên nhất là nữ rất dễ bị lạc hướng, sa ngã. Vì thế, với các quy định của lưu xá, tôi mong ước giúp các em trở thành người sống tốt cả đời lẫn đạo”.
Sinh viên ở lưu xá bán hàng gây quỹ
Nhằm định hướng cho sinh viên có tinh thần sẻ chia, yêu thương người nghèo khổ như một cách thức để giáo dục, mùa Vọng hằng năm, cha và các nữ tu còn khuyến khích các em hy sinh chút thời gian vào thứ Bảy và Chúa nhật đến các nhà thờ bán đĩa, phim Kinh Thánh, lịch Công giáo, sách, chuỗi, thiệp Noel... Công việc này diễn ra từ đầu tháng 10 đến giữa tháng 12. Để việc đến bán được suôn sẻ và tạo độ tin cậy, cha viết giấy giới thiệu với cha chánh xứ và giáo dân. Số tiền thu được sau hơn hai tháng bán hàng sẽ dùng tổ chức cho các em hoạt động tông đồ Giáng sinh như phát quà, làm văn nghệ cho thiếu nhi ở vùng sâu. Như Chúa nhật III mùa Vọng vừa rồi, lưu xá đã đến thăm và tạo sân chơi cho thiếu nhi tại bốn giáo xứ ở Cà Mau. Tham gia hoạt động này, nhiều bạn đã tích lũy cho mình các kinh nghiệm sống, như Trần Phương Mai Ly, trưởng lưu xá thổ lộ: “Qua việc đi bán, em học được cách giao tiếp, nói năng sao cho khéo léo, linh hoạt. Rồi biết việc mình làm đã đem lại được ấm áp, hạnh phúc cho những người khó khăn em cảm thấy rất vui”.
Đánh giá về công tác xã hội trên, nữ tu phụ trách Đỗ Thị Minh Duyên chia sẻ: “Những chuyến đi giúp ích đã giúp các em có được dịp va đập cần thiết, hiểu rõ hơn về cuộc sống của những người khó khăn. Từ đó, các em ý thức về mối tương quan xã hội, biết chia sẻ, cảm thông và biết cho đi để nhận nhiều hơn”. Với 166 em, hiện lưu xá Hòa Hưng ngày càng thăng tiến, chứng tỏ sự trưởng thành trên mọi phương diện về kỷ cương, đạo đức, hoạt động... Mỗi năm, hàng chục nữ sinh ở lưu xá đã tốt nghiệp cử nhân loại khá giỏi.
Ở ngưỡng quá “cổ lai hy”, tóc toàn “muối” nhưng cha vẫn hăng say rảo những bước chân giữa lòng Sài thành tìm cách giúp người nghèo, vẫn còn đau đáu hướng tới những ai cần đỡ nâng. Còn nhớ câu cửa miệng của ngài là: “Lý tưởng của tôi là...người nghèo, chỉ vậy thôi!”.
Giáng Hương
Nguồn: Báo Công Giáo và Dân tộc