"Đấng hiện hữu sai tôi đến với anh em"
Trích sách Xuất Hành
1 Bấy giờ ông Mô-sê đang chăn chiên cho bố vợ là Gít-rô, tư tế Ma-đi-an. Ông dẫn đàn chiên qua bên kia sa mạc, đến núi của Thiên Chúa, là núi Khô-rếp.
2 Thiên sứ của ĐỨC CHÚA hiện ra với ông trong đám lửa từ giữa bụi cây. Ông Mô-sê nhìn thì thấy bụi cây cháy bừng, nhưng bụi cây không bị thiêu rụi.
3 Ông tự bảo: "Mình phải lại xem cảnh tượng kỳ lạ này mới được: vì sao bụi cây lại không cháy rụi? "
4 ĐỨC CHÚA thấy ông lại xem, thì từ giữa bụi cây Thiên Chúa gọi ông: "Mô-sê! Mô-sê! " Ông thưa: "Dạ, tôi đây! "
5 Người phán: "Chớ lại gần! Cởi dép ở chân ra, vì nơi ngươi đang đứng là đất thánh."
6 Người lại phán: "Ta là Thiên Chúa của cha ngươi, Thiên Chúa của Áp-ra-ham, Thiên Chúa của I-xa-ác, Thiên Chúa của Gia-cóp." Ông Mô-sê che mặt đi, vì sợ nhìn phải Thiên Chúa.
7 ĐỨC CHÚA phán: "Ta đã thấy rõ cảnh khổ cực của dân Ta bên Ai-cập, Ta đã nghe tiếng chúng kêu than vì bọn cai hành hạ. Phải, Ta biết các nỗi đau khổ của chúng.
8 Ta xuống giải thoát chúng khỏi tay người Ai-cập,và đưa chúng từ đất ấy lên một miền đất tốt tươi, rộng lớn, miền đất tràn trề sữa và mật, xứ sở của người Ca-na-an
10 Bây giờ, ngươi hãy đi! Ta sai ngươi đến với Pha-ra-ô để đưa dân Ta là con cái Ít-ra-en ra khỏi Ai-cập."
11 Ông Mô-sê thưa với Thiên Chúa: "Con là ai mà dám đến với Pha-ra-ô và đưa con cái Ít-ra-en ra khỏi Ai-cập? "
12 Người phán: "Ta sẽ ở với ngươi. Và đây là dấu cho ngươi biết là Ta đã sai ngươi: khi ngươi đưa dân ra khỏi Ai-cập, các ngươi sẽ thờ phượng Thiên Chúa trên núi này."
13 Ông Mô-sê thưa với Thiên Chúa: "Bây giờ, con đến gặp con cái Ít-ra-en và nói với họ: Thiên Chúa của cha ông anh em sai tôi đến với anh em. Vậy nếu họ hỏi con: Tên Đấng ấy là gì? Thì con sẽ nói với họ làm sao? "
14 Thiên Chúa phán với ông Mô-sê: "Ta là Đấng Hiện Hữu." Người phán: "Ngươi nói với con cái Ít-ra-en thế này: "Đấng Hiện Hữu sai tôi đến với anh em."
15 Thiên Chúa lại phán với ông Mô-sê: "Ngươi sẽ nói với con cái Ít-ra-en thế này: ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa của cha ông anh em, Thiên Chúa của Áp-ra-ham, Thiên Chúa của I-xa-ác, Thiên Chúa của Gia-cóp, sai tôi đến với anh em. Đó là danh Ta cho đến muôn thuở, đó là danh hiệu các ngươi sẽ dùng mà kêu cầu Ta từ đời nọ đến đời kia."
Chúng ta đều biết tiểu sử ông Mô-sê giống như một câu truyện thần tiên. Vả lại tên của ông có nghĩa là «Cứu thoát từ dưới nước», nhắc lại điều ấy. Ông sinh ra tại Ai-cập, thời vua Pha-ra-ông, trong một gia đình di dân Do thái. Nhiều thế kỷ trước trong một nạn đói, có cuộc di dân sang Ai-cập. Ban đầu không có vấn đề gì. Dần dần sau nhiều thế kỷ cộng đồng Do Thái càng ngày càng đông đúc, lúc Mô-sê được sinh ra, chính quyền Ai-cập bắt đầu lo lắng.
Sở dĩ họ còn giữ người Híp-ri ở lại vì là những nhân công rẻ tiền, nhưng không cho họ sinh sản nữa. Giải pháp tốt nhất là các bà trợ sản giết chết những đứa bé trai sơ sinh. Trong chương trình ấy, Mô-sê được thoát chết như một phép lạ, được công chúa con vua Pha-ra-ông đem về nuôi nấng trong triều đình. Thế nhưng ông không bao giờ quên nguồn gốc của mình. Ông luôn luôn trăn trở, bị chia tư giữa gia đình nuôi và những anh em đồng loại đang bị khống chế và nổi loạn. Một ngày nọ, ông đã ra tay giết một người Ai-cập khi chứng kiến những hành động đối xử tàn ác với người Híp-ri. Từ đó chấm dứt cuộc đời sung sướng trong triều đình, chạy tránh để khỏi bị trả thù. Ông trốn trong sa mạc Si-nai, cưới một phụ nữ Ma-đi-an tên là Xíp-pô-ra, con gái của Gít-rô.
Từ đó mới bắt đầu bài của chúng ta đọc hôm nay: «1 Bấy giờ ông Mô-sê đang chăn chiên cho bố vợ là Gít-rô, tư tế Ma-đi-an. Ông dẫn đàn chiên qua bên kia sa mạc, đến núi của Thiên Chúa, là núi Khô-rếp». Trong các sách Thánh Kinh, núi Khô-rếp là tên ngọn núi thánh đối với các gia tộc Miền Bắc, trong lúc các chi tộc Miền Nam gọi là Si-nai. Dù gọi tên gì đi nữa, dân tộc It-ra-en được khởi nguyên từ miền đất ấy .
Người được Chúa chọn để Ngài mặc khải trên núi ấy là Mô-sê. Thời điểm này ông đang trong trạng thái tốt nhất để gặp Chúa và lãnh nhận sứ vụ của mình: cảm thông những nổi thống khổ của anh em đồng loại, nhận nguy cơ về mình, dấn thân cứu dân chúng, ra tay giết một người Ai-cập để cứu lấy một người Híp-ri. Tuy nhiên nhờ đó ông cũng ý thức được sự bất lực của mình: hành động duy nhất ông dám làm, lại là một thất bại. Kể từ nay ông là một người bị ruồng bỏ, và ngay các anh em đồng loại cũng không chấp nhận uy quyền của ông. Thì đây là một người nghèo khó đứng trước bụi gai huyền bí đang bốc cháy.
Câu truyện tuyệt vời này rất cơ bản cho đức tin It-ra-en – và xin đừng quên, cũng của chúng ta – sau đây là những điểm chính yếu.
Trước hết là hai mặc Mặc Khải của Thiên Chúa: Ngài vừa là Đấng Thật Khác Biệt và cũng là Đấng Thật Gần Gũi. Đấng thật Khác Biệt, chỉ đến gần Ngài với lòng kính sợ, và đồng thời Ngài cũng là Đấng Thật Gần Gũi, thấu hiểu cảnh khốn khổ của dân Ngài, làm nảy sinh giữa họ một người để giải thoát cả dân tộc. Chúng ta bắt đầu bằng những lời tán tụng sự thánh thiện của Thiên Chúa và lòng sùng kính con người trước sự hiện diện của Ngài. Ví dụ như câu sau đây rất tiêu biểu: «2 Thiên sứ của ĐỨC CHÚA hiện ra với ông trong đám lửa từ giữa bụi cây». Để nói sự hiện diện của Thiên Chúa, bài dùng một cách nói vòng vo. Thiên Sứ của Thiên Chúa chỉ là một cách nói tế nhị về Thiên Chúa. Không thể tưởng tượng Mô-sê dám thấy Thiên Chúa. Hay như câu sau đây : «Chớ lại gần! Cởi dép ở chân ra, vì nơi ngươi đang đứng là đất thánh», hay là : «Ông Mô-sê che mặt đi, vì sợ nhìn phải Thiên Chúa». Đồng thời Chúa mặc khải là Đấng Thật Gần Gũi con người, Đấng luôn đứng về phía đau khổ của họ: «Ta đã thấy rõ cảnh khổ cực của dân Ta bên Ai-cập, Ta đã nghe tiếng chúng kêu than vì bọn cai hành hạ. Phải, Ta biết các nỗi đau khổ của chúng».
Điều chính yếu thứ hai của bài: Chúa kết hiệp con người vào công trình của Ngài. Chính Thiên Chúa đã lấy sáng kiến bước đầu hiện ra cho Mô-sê, nhưng không phải vô tình bài này chép Mô-sê «lại xem»: «3 Ông tự bảo: "Mình phải lại xem cảnh tượng kỳ lạ này mới được: vì sao bụi cây lại không cháy rụi?4 ĐỨC CHÚA thấy ông lại xem, thì từ giữa bụi cây Thiên Chúa gọi ông: "Mô-sê! Mô-sê! " Ông thưa: "Dạ, tôi đây». Chính Thiên Chúa lấy quyết định giải thoát dân Ngài nhưng kết hiệp Mô-sê vào công trình của Ngài: «8 Ta xuống giải thoát chúng khỏi tay người Ai-cập,… 10 Bây giờ, ngươi hãy đi! Ta sai ngươi đến với Pha-ra-ô để đưa dân Ta là con cái Ít-ra-en ra khỏi Ai-cập»
Sau cùng, chúng ta dừng lại đôi chút: về ý nghĩa của Tên Thiên Chúa: «Ta là Đấng Hiện Hữu». Đây là một hình thức nói về động từ «là» nhưng không ai dịch được một cách chính xác. Trước hết không ai biết phải viết làm sao, chỉ biết có bốn chữ phụ YHWH và không có chữ cái. Hơn nữa lối hành văn của Do Thái ngữ hoàn toàn khác hẳn với chúng ta. Sau cùng Chúa là Đấng Hoàn Toàn Khác Biệt, vì thế Tên Ngài vượt tầm hiểu biết chúng ta vô tận.
Cụm chữ: «Ta là Đấng Hiện Hữu», hẳn mang ý nghĩa Ta hiện hữu toàn diện: «Ta là» (Chỉ Chúa mới Là mà thôi, theo đúng nghĩa như thế), và sau cùng có ý nghĩa một trải nghiệm, sống với. (Ngụ ý «sống với các ngươi»). Trên thực tế, dân It-ra-en chưa bao giờ giải thích rõ ràng Tên của Thiên Chúa, nhưng họ cảm nghiệm suốt lịch sử dân tộc sự hiện diện thường trực của Đấng giải thoát họ.
***