"Ta sẽ cho xuất hiện một ngôn sứ và Ta sẽ đặt những lời của Ta trong miệng người ấy."
Bài trích sách Đệ nhị luật.
15 Khi ấy, ông Mô-sê nói với dân Ít-ra-en rằng : “Từ giữa anh em, trong số các anh em của anh em, Đức Chúa, Thiên Chúa của anh em, sẽ cho xuất hiện một ngôn sứ như tôi để giúp anh em ; anh em hãy nghe vị ấy.
16 Đó chính là điều mà anh em đã xin với Đức Chúa, Thiên Chúa của anh em, tại núi Khô-rếp, trong ngày đại hội ; anh em đã nói : ‘Chúng tôi không dám nghe tiếng Đức Chúa, Thiên Chúa của chúng tôi nữa, chúng tôi không dám nhìn ngọn lửa lớn này nữa, kẻo phải chết.’
17 Bấy giờ Đức Chúa phán với tôi : ‘Chúng nói phải.
18 Từ giữa anh em của chúng, Ta sẽ cho xuất hiện một ngôn sứ như ngươi để giúp chúng, Ta sẽ đặt những lời của Ta trong miệng người ấy, và người ấy sẽ nói với chúng tất cả những gì Ta truyền cho người ấy.
19 Kẻ nào không nghe những lời của Ta, những lời người ấy nói nhân danh Ta, thì chính Ta sẽ hạch tội nó.
20 Nhưng ngôn sứ nào cả gan nhân danh Ta mà nói lời Ta đã không truyền cho nói, hoặc nhân danh những thần khác mà nói, thì ngôn sứ đó phải chết.’”
Sách Đệ Nhị Luật ở đây nhắc nhở chúng ta tới thời xa xưa trong sa mạc Si-na-i với ông Mô-sê… Dân chúng quy tụ dưới chân núi nghe tiếng Chúa nói với Mô-sê, trong lòng có hai tình cảm chi phối : vừa kinh ngạc thán phục, vừa sợ hãi. Kinh ngạc thán phục vì Thiên Chúa mà thốt lời nói với một dân tộc nhỏ bé - còn sợ hãi vì nghe tiếng Thiên Chúa mà không quay ra chết ?. Tình cảm sợ hãi đó lấn áp cả tâm hồn : « Chúng tôi không dám nghe tiếng Đức Chúa, Thiên Chúa của chúng tôi nữa, chúng tôi không dám nhìn ngọn lửa lớn này nữa, kẻo phải chết. »
Vì thế Thiên Chúa trao cho Mô-sê truyền lại lời hứa mà chúng ta đọc ở đây:
«Chúng nói phải. Từ giữa anh em của chúng, Ta sẽ cho xuất hiện một ngôn sứ như ngươi để giúp chúng, Ta sẽ đặt những lời của Ta trong miệng người ấy, và người ấy sẽ nói với chúng tất cả những gì Ta truyền cho người ấy »
Đây là một lời cam kết tuyệt vời: Thiên Chúa thông cảm nỗi sợ của dân chúng nhưng không cắt đi lời của Ngài. Thời ấy có rất nhiều kẻ lường gạt, như lời ông Mô-sê nói:
« Các dân tộc anh (em) sắp trục xuất ấy thì nghe những thầy chiêm tinh, thầy bói, còn anh (em) thì ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa của anh (em), không cho làm như vậy » ( Đnl 18:14)
Thế nhưng, thời ấy ai có lợi gì mà khơi lên câu chuyện cũ này ? Sách Đê-nhị-luật được viết rất trễ, trong một thời điểm mấu chốt của dân tộc Ít-ra-en, những năm 600 trước CN. Có rất nhiều tiên tri giả và dân chúng không biết tin vào ai có khuynh hướng nghe theo bất cứ ai. Thì đây bài này đến đúng lúc để nhắc nhở đường dễ bị những người tự xưng là tiên tri dụ dỗ ru ngủ : Thiên Chúa không giao Lời Ngài hay dân Ngài cho ai một cách hời hợt.
Lời hứa của ông Mô-sê gồm bốn điểm:
Thứ nhất: đó là một tiên tri do Chúa tuyển chọn chứ không phải bất cứ ai dẫn dắt dân Ngài.
Thứ hai phải đến từ dân có Giao Ước với Thiên Chúa.
Thứ ba là phải truyền y lại Lời của Chúa chứ không phải của ai cả.T
Thứ tư là điều sống còn của toàn dân là phải lắng nghe tiên tri này.
Điều thứ nhất : đó là một tiên tri do Chúa tuyển chọn chứ không phải bất cứ ai dẫn dắt dân Ngài. Câu này hình như ám chỉ những tiên tri giả không đến từ Thiên Chúa ; thời ông Giê-rê-mi-a cũng thế, Giê-rê-mi-a là nhân vật đương thời với phần lớn sách Đê-nhị-luật, lúc ấy có đầy dẫy tiên tri giả. Giê-rê-mi-a thường than vãn. Chính ông nói với một người tự xưng là tiên tri như thế:
« "Ông Kha-nan-gia, hãy nghe đây, ĐỨC CHÚA chẳng hề sai ông, thế mà ông lại làm cho dân này tin vào điều dối trá » ( Gm 28 :15)
Ê-dê-kien cũng không tiếc lời
« ĐỨC CHÚA là Chúa Thượng phán thế này: Khốn cho hạng ngôn sứ ngu si, chỉ theo thần khí riêng và chẳng thấy gì.4 Hỡi Ít-ra-en, các ngôn sứ của ngươi giống như bầy sói ở giữa đống hoang tàn đổ nát. 5 Các ngươi không lên lỗ hổng mà cũng chẳng xây tường bảo vệ nhà Ít-ra-en, để nó có thể cầm cự trong cuộc chiến đấu vào ngày của ĐỨC CHÚA.6 Chúng thuật lại những thị kiến hão huyền và những lời sấm dối trá, lại còn dám nói: "Sấm ngôn của ĐỨC CHÚA." Nhưng ĐỨC CHÚA đâu có sai chúng đi; chúng mong đợi Người thực hiện lời chúng nói » ( Ed 13 :3-6)
Ngược lại với Mô-sê, Chúa đã chọn ông, rồi gọi ông và gửi ông đi ; ông không gấp chi trả lời lại, viện cớ vì mình hay nói lắp ( nói cà lăm). Nhưng Chúa cố thuyết phục ông, người-nói-lắp làm phát-ngôn-viên cho Ngài :
« 14 ĐỨC CHÚA nổi giận với ông Mô-sê; Người phán: "Nào chẳng có A-ha-ron, anh ngươi, là người Lê-vi đó sao? Ta biết: nó ăn nói được lắm…Chính Ta sẽ ngự nơi miệng ngươi và nơi miệng nó. Ta sẽ chỉ cho các ngươi những gì các ngươi phải làm.16 Chính anh ngươi sẽ thay ngươi mà nói với dân. Chính nó sẽ là miệng của ngươi; còn ngươi, ngươi sẽ là một vị thần đối với nó » ( Xh 4 : 14…16)
Vì những lẽ đó bài đọc hôm nay nhấn mạnh là chỉ phải tin vào một ngôn sứ « như Mô-sê »
Ta sẽ đặt những lời của Ta trong miệng người ấy, và người ấy sẽ nói với chúng tất cả những gì Ta truyền cho người ấy.
Bài này vạch rõ sự khác biệt rõ ràng hiện tượng tiên tri giả ở Ít-ra-en với tất cả những hình thức tôn sùng thánh thiêng khác ; người tiên tri không phải là thầy bói, là vị ngôn sứ của Thiên Chúa, mà Thiên Chúa không đùa để tiên đoán tương lai.
Điều thứ hai: Người Tiên-tri thật phải đến từ dân có Giao Ước với Thiên Chúa: “Từ giữa anh em, trong số các anh em của anh em, rõ ràng câu này muốn nói lên thời ấy có đầy dẫy tiên tri xứ ngoài dụ dỗ dân chúng theo nhiều đạo khác. Chúng ta còn nhớ 400 tư tế Ba-an do hoàng hậu Giê-da-ben triệu về mà tiên tri Ê-li-a từng chống đối. Vì thế ngôn sứ Ít-ra-en thời ấy không phải là một thầy bói mà là một đấng trung gian của Giao-ước.
Điều thứ ba: Người ngôn sứ thật sự chỉ truyền lại một cách trung tín Lời của Chúa, và chỉ Lời ấy mà thôi.
19 Kẻ nào không nghe những lời của Ta, những lời người ấy nói nhân danh Ta, thì chính Ta sẽ hạch tội nó.
20 Nhưng ngôn sứ nào cả gan nhân danh Ta mà nói lời Ta đã không truyền cho nói, hoặc nhân danh những thần khác mà nói, thì ngôn sứ đó phải chết.’”
Thời tiên tri Giê-rê-mi-a có loại người biết ăn biết nói ấy rất nhiều. Trong chương 23 có những Lời rất gắt gao như trong (Gr 23 :16)
16 ĐỨC CHÚA các đạo binh phán như sau: đừng nghe lời các ngôn sứ tuyên sấm, chúng phỉnh phờ các ngươi; điều chúng nói chỉ là thị kiến do tưởng tượng, chứ không phải do miệng ĐỨC CHÚA phán ra.
Hoặc trong (Gr 23 :32)
Này Ta chống lại những kẻ dựa vào những giấc chiêm bao dối trá mà tuyên sấm - sấm ngôn của ĐỨC CHÚA. Chúng kể lại những giấc chiêm bao và làm cho dân Ta lầm lạc vì những điều dối trá cùng những chuyện khoác lác ba hoa của chúng. Chính Ta, Ta đã không phái chúng đi, cũng chẳng truyền lệnh cho chúng; đối với dân này, chúng thật vô tích sự. Sấm ngôn của ĐỨC CHÚA.
Điều thứ tư và là điều cuối, dân phải nghe các tiên tri do Thiên Chúa cử đến, điều này là điều cốt tử cho toàn dân.
19 Kẻ nào không nghe những lời của Ta, những lời người ấy nói nhân danh Ta, thì chính Ta sẽ hạch tội nó.
Có lẽ chúng ta ngạc nhiên thấy trong sách Đệ-nhị-luật cũng như trong sách Giê-rê-mi-a tầm qua trọng về các ngôn sứ thật : qua đó chúng ta tin rằng vấn đề này thật là quan trọng thời bấy giờ. Chúng ta tự hỏi có lẽ ngày nay hay từ muôn thuở đều cũng như thế. Ngay trong chương đầu tiên của thư thứ hai Thánh Phêrô viết rất lâu sau, ngay trong Tân -ước cũng viết :
19 Như vậy chúng tôi lại càng thêm tin tưởng vào lời các ngôn sứ. Anh em chú tâm vào đó là phải, vì lời ấy như chiếc đèn tỏ rạng giữa chốn tối tăm, cho đến khi ngày bừng sáng và sao mai mọc lên soi chiếu tâm hồn anh em.20 Nhất là anh em phải biết điều này: không ai được tự tiện giải thích một lời ngôn sứ nào trong Sách Thánh.21 Quả vậy, lời ngôn sứ không bao giờ lại do ý muốn người phàm, nhưng chính nhờ Thánh Thần thúc đẩy mà có những người đã nói theo lệnh của Thiên Chúa.
***
Tác giả: bà Marie-Noëlle Thabut
Nguồn: http://www.eglise.catholique.fr/
Dịch giả: Ernest Marco Huỳnh Lương