« Phúc thay người đặt niềm tin cậy vào Chúa »
1 Phúc thay người chẳng nghe theo lời bọn ác nhân,
chẳng bước vào đường quân tội lỗi,
không nhập bọn với phường ngạo mạn kiêu căng,
2 nhưng vui thú với lề luật CHÚA,
nhẩm đi nhẩm lại suốt đêm ngày.
3 Người ấy tựa cây trồng bên dòng nước,
cứ đúng mùa là hoa quả trổ sinh,
cành lá chẳng khi nào tàn tạ.
Người như thế làm chi cũng sẽ thành.
4 Ác nhân đâu được vậy:
chúng khác nào vỏ trấu gió thổi bay.
6 Vì CHÚA hằng che chở nẻo đường người công chính,
còn đường lối ác nhân đưa tới chỗ diệt vong.
Đây là bài thứ nhất trong tất cả các Thánh vịnh. Là then chốt của các Thánh vịnh, vì lẽ ấy bài được chọn để mở đầu lời Kinh Ít-ra-en. Cho dù được chọn là bài giáo đầu sách Thánh vịnh, rất ngắn nhưng mỗi chi tiết đều quan trọng.
Chữ đầu tiên của bài thánh vịnh này và cũng là chữ đầu tiên của toàn sách Thánh vịnh là chữ « Phúc thay » ! … đây cũng là cả một chương trình ; điều quan trọng nhất tác giả muốn nói lên ngay từ đầu bài ! Để hiểu chữ « phúc thay » trong Thánh Kinh, phải nghĩ đến những lời chúc nhau trong những dịp quan trọng : khi chúng ta nhận được tấm thiệp vui báo tin đứa trẻ vừa sinh ra, hay một đám cưới, chúng ta gởi đáp lại bằng những lời chúc cho hai người mới là cha mẹ hay hai đôi tân hôn, đó là những lời chúc mừng. Theo Pháp ngữ « chúc nhau » có chữ gốc nghĩa là « hạnh phúc » , và chia sẻ hạnh phúc ấy với người nhận.
Trước tiên đây là một « nhận xét » ( hẳn bạn hạnh phúc lắm ) : có khi một điều nào đó làm ta xúc động, đắm say trong một quan cảnh rạng rỡ vì hạnh phục. Đồng thời cũng là một lời chúc chân thành và một sự cổ vũ, sự mời gọi niềm hạnh phúc mới ấy càng ngày càng đậm đà. Cũng như muốn nói : Đúng rồi bạn đang đi đúng đường hãy tiếp tục hạnh phúc ; thế giới đang mong chờ chứng tá tình yêu và hạnh phúc của bạn.
Chữ « Phúc thay » trong Thánh Kinh có tất cả những ý nghĩa ấy. Cả hai phương diện, nhận xét và cổ vũ. Vì lẽ ấy thường ông André Chouraqui dịch « phúc thay » bằng « đang đúng đường ». Điều này mời gọi nhìn lịch sử nhân loại như một hành trình dài : trên con đường ấy, mỗi lúc con người phải chọn đúng hướng. Vì thế các bạn hẳn nhận xét trong chỉ mấy câu của bài có rất nhiều chữ « con đường » : « 1 Phúc thay người chẳng nghe theo lời bọn ác nhân,
chẳng bước vào đường quân tội lỗi,…6Vì CHÚA hằng che chở nẻo đường người công chính,
còn đường lối ác nhân đưa tới chỗ diệt vong. ».
Đó là thể văn « Hai con đường » : ngụ ý nói có hai con đường : một con đường tốt và con đường xấu ; chúng ta phải chọn lựa. Nội dung « Hai con đường » dựa vào sự so sánh : cuộc đời chúng ta giống như ngã ba đường, chúng ta đổ ra một con đường rộng lớn. Dù biết phải đi đến đâu nhưng không biết theo hướng nào : bên phải ? hay bên trái ? Nếu may mắn chọn đúng hướng, mỗi bước chân đưa chúng ta đến gần đich hơn ; trái lại nếu chọn sai, từ nay mỗi bước đưa chúng ta càng xa đích, chỉ vì chúng ta chọn sai hướng.
Sự Mặc khải Thánh kinh chỉ có một mục đích : hướng cho nhân loại con đường đi đến hạnh phúc Chúa muốn. Vì lẽ ấy mới có nhiều bản chỉ đường. Ví dụ như sách Đệ Nhị Luật thường triển khải đề tài này. « Coi đây, hôm nay tôi đưa ra cho anh (em) chọn: hoặc là được sống, được hạnh phúc, hoặc là phải chết, bị tai hoạ…Anh (em) hãy chọn sống để anh (em) và dòng dõi anh (em) được sống» (Đnl30, 15.19). Hay là : «Hỡi Ít-ra-en, hãy nghe và lo đem những điều ấy ra thực hành; như vậy anh (em) sẽ được hạnh phúc và trở nên thật đông đảo, trong miền đất tràn trề sữa và mật, như ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa của cha ông anh (em), đã phán với anh (em). » ( Đnl6, 3)
Trong cách nhìn ấy, những chữ « hạnh phúc-bất hạnh » hay « chúc lành - chúc dữ »giống như đèn giao thông. Khi chúng ta nghe tiên tri Giê-rê-mi-a nói trong Bài đọc 1 – « Đáng nguyền rủa thay kẻ tin ở người đời,» (Gr17, 5) - hay nghe tiên tri Isaia lớn tiếng chê trách « Khốn thay những kẻ đặt ra các luật lệ bất công, những kẻ viết nên các chỉ thị áp bức,» (Is10, 1), chúng ta nên hiểu đó không phải những lời phán xét hay kết án vĩnh viễn một người nào, nhưng chỉ là những lời cảnh báo hô lớn lên khi ai đó trên bờ vực thẩm. Trái lại những câu như :
« Phúc thay kẻ đặt niềm tin vào ĐỨC CHÚA,» ( Gr17, 7) Hay là « Phúc thay người chẳng nghe theo lời bọn ác nhân» ( Tv1) vang lên như những lời cổ vũ : bạn đã chọn đúng đường.
Có một điều quan trọng nên biết nữa về đề tài Hai con đường, đó là chúng ta được tự do. Nếu chúng ta muốn hạnh phúc, có những ngõ cụt nhất định phải tránh. Niềm ao ước được ghi khắc trong tâm cang mỗi người và cũng là mục đích của mọi hành động đó là đi tìm hạnh phúc ; nhưng rất thường có người đi lầm hướng. Lề luật Chúa ban không có mục đích nào hơn là hướng sự tự do chúng ta đi đúng đường. Vì lẽ ấy Lề luật được yêu chọn ở Ítraen : Dân của Giao Ước biết là Lề Luật là một ân huệ được ban từ Thiên Chúa, món quà nhưng không từ Đấng chỉ muốn chúng ta hạnh phúc, và chỉ cho chúng ta con đường để đi đến : « 1 Phúc thay người …vui thú với lề luật CHÚA, nhẩm đi nhẩm lại suốt đêm ngày. »
Điều sau cùng nên chú ý : chỉ thể văn cấu trúc bài Thánh vịnh cũng đủ để nói lên sự chọn lựa đúng đắng. Rất đặc biệt bài không cân đối. Ở đây hai cách hành xử được trình bày, một bên là những người công chính, một bên là đàng tôi lỗi, thế nhưng những người chọn đúng đường ( người công chính), được nhắc đến phần lớn bài Thánh vịnh, ngược lại gần như không nói gì đến những kẻ chọn sai đường ( người tội lỗi). Sự khác biệt đối xử như thế rất rõ rệt : Chỉ đáng nói đến số phận người hạnh phúc, những kẻ khác : « chúng khác nào vỏ trấu gió thổi bay» (c4)
Nhưng hãy coi chừng, ở đây đề cập đến cách hành xử chứ không phải đến con người. Có một điều rất quan trọng không nên quên khi ta gặp đề tài hai con đường : không có một bên nào hoàn toàn công chính không tỳ vết…và bên kia là những người hoàn toàn xấu !...Hơn nữa, còn chúng ta, chúng ta tự xếp chúng ta bên nào ? Chúng ta dám chăng đặt chúng ta bên phía người công chính ? Dĩ nhiên là không, cũng như thế chúng ta không công bằng nếu xếp ai đó trong chúng ta vào loại người dữ. Dĩ nhiên, chúng ta lần lượt thuộc về bên này và bên kia ; một vài khía cạnh đời ta thuộc về con đường đúng, những khía cạnh khác đời ta lại đi sai hướng. Phải biết điều này đưa ta đến ngõ cụt. Trái lại, thật tuyệt vời chúng ta được nhắc lại hôm nay - tất cả những cố gắng chúng ta lắng nghe Lời Chúa, là những bước chân đưa chúng ta trên con đường đến hạnh phúc thật : « 1 Phúc thay người … vui thú với lề luật CHÚA, nhẩm đi nhẩm lại suốt đêm ngày.»
***
Tác giả: Marie-Noëlle Thabut
Nguồn: Sách L’ intelligence des Ecritures Socéval Editions
Dịch giả: E. Máccô Lương Huỳnh Ngân
Hiệu đính: Phê-rô Nguyễn Thế Hoằng.