« Khốn thay cho kẻ tin tưởng người đời, phúc thay cho người tin tưởng vào Thiên Chúa »
Trích sách Tiên tri Giêrêmia.
5 ĐỨC CHÚA phán như sau: Đáng nguyền rủa thay kẻ tin ở người đời, lấy sức phàm nhân làm nơi nương tựa, và lòng dạ xa rời ĐỨC CHÚA!
6 Người đó sẽ như bụi cây trong hoang địa chẳng được thấy hạnh phúc bao giờ, hạnh phúc có đến cũng chẳng nhìn ra, nhưng sẽ ở mãi nơi đồng khô cỏ cháy, trong vùng đất mặn không một bóng người.
7 Phúc thay kẻ đặt niềm tin vào ĐỨC CHÚA, và có ĐỨC CHÚA làm chỗ nương thân.
8 Người ấy như cây trồng bên dòng nước, đâm rễ sâu vào mạch suối trong, mùa nóng có đến cũng chẳng sợ gì, lá trên cành vẫn cứ xanh tươi, gặp năm hạn hán cũng chẳng ngại, và không ngừng trổ sinh hoa trái.
Hẳn các bạn chú đến sự quan trọng của sự hạn hán trong bài này. Ngôn sứ Giêrêmia nhắc lại trải nghiệm này. Chỉ cần nhớ lại con đường từ Giêrusalem đến Giêricô : một sa mạc thật sự hoàn toàn khô cằn phần lớn trong cả năm và thế mà chỉ cần mưa xuống lúc xuân về là tất cả trở thành xanh tươi, hoa lá nở rộ. Cũng như những người có khiếu rao giảng Giêrêmia lấy những ví dụ, những hình ảnh trong đời thường hằng ngày của thính giả. Hơn nữa các hình ảnh ấy được tìm thấy trong các tài liệu đông phương : vì thế không lạ gì chúng ta những vùng ấy có khí hậu giống nhau.
Ví dụ như ở Ai cập : hãy xem họ so sánh một hiền nhân như thế nào : « Hiền nhân như một cây lớn lên trong vườn. Sinh hoa và cho nhiều quả ; nó đứng thẳng trước mặt chủ nhân, trái của nó ngon ngọt, bóng nó che mát ». Phải nhìn nhận tác giả nói về bóng của cây một cách tích cực như thế vì phải trải nghiệm sức nắng nóng cháy như thế nào ! Trong các xứ khí hậu ẩm ướt những hình ảnh miêu tả như thế sẽ rất khó hiểu.
Tiên tri Giêrêmia dùng những hình ảnh ấytrong sứ điệp của ông : « Đáng nguyền rủa thay kẻ tin ở người đời, lấy sức phàm nhân làm nơi nương tựa,…Phúc thay kẻ đặt niềm tin vào ĐỨC CHÚA, và có ĐỨC CHÚA làm chỗ nương thân.» (c5.7). Hai phương châm ấy được trình bày rất cân đối, đó là một cấu trúc thường gặp tron Thánh Kinh ; câu hỏi đầu tiên đến với chúng ta là : chúng ta có nên nghi ngờ nhau không ? Chắc chắn là không bởi vì kế họach của Thiên Chúa là toàn nhân loại kết hợp thành một…vì thế giữa con người nghi ngờ nhau là đi ngược lại với kế họach Thiên Chúa.
Thật ra chữ « đặt niềm tin » là một chữ rất mạnh có nghĩa là « dựa vào » , như trong câu 5 « Đáng nguyền rủa thay kẻ tin ở người đời, lấy sức phàm nhân làm nơi nương tựa, !» như người ta dựa vào một tảng đá, không tựa vào Thiên chúa, và lòng dạ xa rời ĐỨC CHÚA!. Tảng đá ở Ítraen là Thiên Chúa, không phải là ai khác, Tiên tri Giêrêmia nói thế. Nếu ta đọc kỹ, Tiên tri nói : « Phúc thay kẻ đặt niềm tin vào ĐỨC CHÚA», nhưng ngài lại nói : « ĐỨC CHÚA phán như sau: Đáng nguyền rủa thay kẻ tin ở người đời, lấy sức phàm nhân làm nơi nương tựa, và LÒNG DẠ XA RỜI ĐỨC CHÚA!» (c5) : điều này là rất quan trọng đối với Giêrêmia.
Ngôn sứ Giêrêmia có lẽ muốn nhắm đế hai sai lầm tai họa của các vua, các chủ giáo và cả dân chúng. Đầu tiên là thờ bụt thần ; thứ hai là các giao ước.
Chúng ta hãy bắt đầu bằng thờ lạy bụt thần. Nhiều vua đưa vào Ítraen nhiều tôn giáo khác thay vì Thiên Chúa Thật.. Họ kêu cầu những thần khác, họ cầu nguyện , họ dâng lễ vật ; sau bài đọc hôm nay Tiên tri nói rõ « Thế mà Ta, dân Ta lại quên lãng, chúng đốt hương dâng kính tà thần» (Gr18, 15). Còn về các giao ước, Tiên tri Giêrêmia có thể kể lại các đường lối chính trị các vua thời ấy : thay vì dựa vào sự chở che của Thiên Chúa, họ làm hết thủ đoạn ngọai giao này thủ đọan ngoại giao khác, lần lược liên minh với các thế lực vùng Trung Đông. ; thế nhưng họ chỉ gặt hái được giặc giả và khốn đốn. Khi xin sự che chở của một vị vua trên thế gian thì không thể nào tránh được sẽ trở thành chư hầu của vị vua ấy, và dĩ nhiên mất hết tự do. Đó chính là số mệnh vua Xít-ki-gia-hu về sau này một chút ; Tiên tri Giêrêmia kể lại trong sách của ngài sau đoạn này : Xít-ki-gia-hu chỉ dựa vào những mánh khoé ngọai giao, vào sức mạnh của quân đội của mình…ông gặt lấy thất bại, bị tàn sát, nhục nhả, chẳng những cho ông mà cho cả dân chúng( Gr39, 1-10).
Chúng ta đang đối diên với một trong những đòi hỏi của Giao Ước : bởi vì Ít-ra-en được trao cho một sứ vụ chứng nhân cho mọi dân tộc, có nhiệm vụ không bao giờ ký kết một Giao ước nào khác hơn với Chúa mình. Nhìn với mắt đời, ta thấy thật điên rồ. Thế nhưng một khi chúng ta có một vinh dự lớn ao là dân được Chúa yêu chọn, thì không thể nào lý luận, qua cặp mắt đời. ( Giữa chúng ta mà nói, lời nhận xét này từ nay cũng có giá trị với chúng ta, Giáo Hội của Chúa Ki-tô.).
Trong thời buổi Tiên tri Giê-rê-mi-a viết bài ngày hôm nay chúng ta đang đọc, cũng còn thời gian để được cảnh báo, nên ngài kéo chuông báo động. Ngài nhấn mạnh, nguồn nước hằng sống cho con người là Chúa ; xa Ngài là tự cất mình khỏi mach nước, sẽ biết thế nào là khô khan khắc nghiệt. Vài câu sau Tiên tri Giê-rê-mi-a lập lại điều này : « những kẻ quay lưng lại với Ngài sẽ bị bứng khỏi đất, vì họ đã lìa bỏ ĐỨC CHÚA là mạch nước trường sinh.» (Gr17, 13). Và trong chương 2 ngài cũng đã nói « vì dân Ta đã phạm hai tội:
chúng đã bỏ Ta là mạch nước trường sinh để làm những hồ nứt rạn, không giữ được nước.» ( (Gr2, 13)
Những kẻ ấy có sự chọn lựa sai lầm, tương lai sẽ chứng minh điều ấy. Người ta sẽ nói xấu về hạnh kiểm của họ. Đó là ý nghĩa chữ « nguyền rủa » ( ND : chữ Pháp gốc La-tinh có nghĩa là nói xấu : Male-dicere) : « Đáng nguyền rủa thay kẻ tin ở người đời, lấy sức phàm nhân làm nơi nương tựa, và lòng dạ xa rời ĐỨC CHÚA! Người đó sẽ như bụi cây trong hoang địa chẳng được thấy hạnh phúc bao giờ, hạnh phúc có đến cũng chẳng nhìn ra, nhưng sẽ ở mãi nơi đồng khô cỏ cháy, trong vùng đất mặn không một bóng người. » (c5-6). Nhưng những người đặt tin tưởng nơi Thiên Chúa, họ có sự chọn lựa đúng. Có thể nói hoan hô cho họ, và tương lại sẽ chúng minh họ có lý. Người ta sẽ nói tốt về cách hành xử của họ : đó chính xác là ý nghĩa chữ « chúc phúc » ( Latinh : benedicere) « » (c7). « Đáng nguyền rủa thay kẻ tin ở người đời, lấy sức phàm nhân làm nơi nương tựa, và lòng dạ xa rời ĐỨC CHÚA!
6 Người đó sẽ như bụi cây trong hoang địa chẳng được thấy hạnh phúc bao giờ, hạnh phúc có đến cũng chẳng nhìn ra, nhưng sẽ ở mãi nơi đồng khô cỏ cháy, trong vùng đất mặn không một bóng người… » (c5-6) Nhưng những kẻ đặt niềm tin nơi Chúa, họ có sự chọn lựa đúng. ; họ thật đáng khen và tương lai sẽ chứng minh họ có sự chọn lựa đúng. Thái đô họ đáng khen ngợi : đó là chính xác nghĩa chữ « phúc » ( La tinh là benedi-cere). « 7 Phúc thay kẻ đặt niềm tin vào ĐỨC CHÚA, và có ĐỨC CHÚA làm chỗ nương thân» (c7)
Một lần nữa chúng ta nhận xét Chúa và ngôn sứ Giê-rê-mi-a rất tương hợp thâm sâu. Chẳng những trong Tin Mừng Các Mối Phúc Thật chúng ta nghe chúa nhật hôm nay mà còn trong đề tài nước hằng sống. Chỉ cần đọc lại lời Chúa Giê-su đã phán nhân dịp Lễ Lều ở Giê-ru-sa-lem : « Hôm ấy là ngày bế mạc tuần lễ Lều, và là ngày long trọng nhất. Đức Giê-su đứng trong Đền Thờ và lớn tiếng nói rằng: "Ai khát, hãy đến với tôi, ai tin vào tôi, hãy đến mà uống! Như Kinh Thánh đã nói: Từ lòng Người, sẽ tuôn chảy những dòng nước hằng sống."» ( Ga7, 37)
***
Tác giả: Marie-Noëlle Thabut
Nguồn: Sách L’ intelligence des Ecritures Socéval Editions
Dịch giả: E. Máccô Lương Huỳnh Ngân
Hiệu đính: Phê-rô Nguyễn Thế Hoằng.