BÀI ĐỌC 2 (1Cr 2, 6-10)
"Thiên Chúa đã tiền định từ muôn thuở, để làm nên sự hiển vinh của chúng ta."
Trích thư thứ nhất của Thánh Phaolô Tông đồ gửi tín hữu Côrintô.
6 Thế mà điều chúng tôi giảng dạy cho các tín hữu trưởng thành cũng là một lẽ khôn ngoan, nhưng không phải là lẽ khôn ngoan của thế gian, cũng không phải của các thủ lãnh thế gian này, là những kẻ sớm muộn gì cũng phải diệt vong.
7 Trái lại, chúng tôi giảng dạy lẽ khôn ngoan nhiệm mầu của Thiên Chúa đã được giữ bí mật, lẽ khôn ngoan mà Thiên Chúa đã tiền định từ trước muôn đời, cho chúng ta được vinh hiển.
8 Không một ai trong các thủ lãnh thế gian này đã được biết lẽ khôn ngoan ấy, vì nếu biết, họ đã chẳng đóng đinh Đức Chúa hiển vinh vào thập giá.
9 Nhưng, như đã chép: Điều mắt chẳng hề thấy, tai chẳng hề nghe, lòng người không hề nghĩ tới, đó lại là điều Thiên Chúa đã dọn sẵn cho những ai mến yêu Người
10 Còn chúng ta, chúng ta đã được Thiên Chúa mặc khải cho, nhờ Thần Khí. Thật vậy, Thần Khí thấu suốt mọi sự, ngay cả những gì sâu thẳm nơi Thiên Chúa.
Chúa nhật vừa qua, thư Thánh Phao-lô, đối chiếu sự khôn ngoan loài người với sự khôn ngoan Thiên Chúa: «Có vậy, đức tin của anh em mới không dựa vào lẽ khôn ngoan người phàm, nhưng dựa vào quyền năng Thiên Chúa». (1Cr 2, 5) Và, ngài nhấn mạnh, để nói rằng mầu nhiệm Chúa Ki-tô không liên quan gì với sự suy luận loài người chúng ta. Dưới mắt con người, Phúc Âm là chuyện điên rồ, và những kẻ phó thác đời mình vào đó cũng là điên rồ “Thưa anh em, khi tôi đến với anh em, tôi đã không dùng lời lẽ hùng hồn hoặc triết lý cao siêu mà loan báo mầu nhiệm của Thiên Chúa.”
«Vì hồi còn ở giữa anh em, tôi đã không muốn biết đến chuyện gì khác ngoài Đức Giê-su Ki-tô, mà là Đức Giê-su Ki-tô chịu đóng đinh vào thập giá». Nhân đây, tôi xin lưu ý, Thánh Phao-lô nhấn mạnh vào sự khôn ngoan, triết lý cao siêu; điều này có thể làm cho chúng ta ngạc nhiên, nhưng Thánh Phao-lô nói với những người dân thành Cô-rin-tô; tức là những người Hy-lạp, đối với họ, sự khôn ngoan là nhân đức quý giá nhất.
Hôm nay, Thánh Phao-lô tiếp tục trên hướng ấy, triển khai một ý tưởng mới: Thật vậy, công bố mầu nhiệm Thiên Chúa, có thể là một sự điên rồ dưới mắt thế gian; thế nhưng, đây là sự khôn ngoan cao siêu biết bao, đó là lẽ khôn ngoan Thiên Chúa: «Thế mà điều chúng tôi giảng dạy cho các tín hữu trưởng thành cũng là một lẽ khôn ngoan, nhưng không phải là lẽ khôn ngoan của thế gian, cũng không phải của các thủ lãnh thế gian này… Trái lại, chúng tôi giảng dạy lẽ khôn ngoan nhiệm mầu của Thiên Chúa»
Chúng ta có thể chọn lựa, hoặc là: sống đời sống chúng ta theo sự khôn ngoan của thế gian - theo tinh thần thế gian - hoặc là theo sự khôn ngoan Thiên Chúa. Cả hai có vẻ hoàn toàn tương phản nhau! Chúng ta đang ở trong, cùng đề tài các bài đọc khác trong phụng vụ Chúa nhật hôm nay. Sách Huấn ca cũng như thánh vịnh 118, cả hai đều khai triển, mỗi bài một cách, đề tài được gọi là hai con đường: con người đứng trước ngõ rẽ hai con đường, và tự do chọn lựa đường mình đi. Một bên dẫn đến sự sống, ánh sáng và hạnh phúc; đường bên kia dẫn chui vào bóng đêm, sự chết, và chỉ đem đến niềm vui giả tạo.
«Sự khôn ngoan được dấu kín»: đây là một lời xác quyết của Thánh Kinh rằng, con người không thể hiểu tất cả mầu nhiệm sự sống, sự Tạo Dựng, và càng không thể, đối với Mầu Nhiệm Thiên Chúa. Giới hạn ấy thuộc về bản thể của chúng ta; đây là điều sách Đệ Nhị Luật muốn nói: «28 Có những điều ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa chúng ta, giữ kín cho mình; nhưng những điều này được mặc khải cho chúng ta và con cháu chúng ta đến muôn đời, để chúng ta đem ra thực hành những lời của Luật này.» (Đnl 29, 28). Có nghĩa,là Thiên Chúa biết mọi sự, nhưng, chúng ta chỉ biết những gì Ngài muốn mặc khải cho chúng ta, bắt đầu bằng Lề Luật, và đây là chìa khóa mở ra mọi sự.
Một lần nữa, điều này mời gọi chúng ta nhớ lại bài tường thuật vườn địa đàng. Sách Sáng Thế kể lại, trong vườn địa đàng có rất nhiều loại cây: «Thiên Chúa khiến từ đất mọc lên đủ mọi thứ cây trông thì đẹp, ăn thì ngon», và có hai cây đặc biệt: một cây được trồng giữa vườn là cây sự sống, cây kia được trồng một chỗ không được nói rõ, cây cho biết sự thiện sự ác. A-đam có quyền ăn trái của cây sự sống, chẳng những thế, còn được khuyến khích ăn, bởi vì Chúa phán: «Hết mọi trái cây trong vườn, ngươi cứ ăn… », nhưng trừ một cây (St 2, 16). Chỉ trừ cây biết điều thiện điều ác, bị cấm. Đó là cách nói bóng, con người không thể biết mọi sự, và phải chấp nhận giới hạn ấy. «Có những điều ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa chúng ta, (ngụ ý nói: chỉ có Chúa mà thôi) giữ kín cho mình» (Đnl 29, 28). Trái ngược lại, sách Torah, Lề Luật là cây sự sống được trao cho con người; thực hiện Lề Luật là dưỡng nuôi mình, ngày nọ sang ngày kia bằng những gì làm cho chúng ta sống: «lẽ khôn ngoan mà Thiên Chúa đã tiền định từ trước muôn đời» (c.7). Thánh Phao-lô thường xuyên lưu ý kế chữ như đã chép, trở về quá khứ chúng ta, đến lời sau đây của tiên tri I-sa-i-a: «Người ta chưa nghe nói đến bao giờ, tai chưa hề nghe, mắt chưa hề thấy có vị thần nào, ngoài Chúa ra, đã hành động như thế đối với ai tin cậy nơi mình» (Is 64, 3). Ngôn sứ nói lên sự phấn chấn ấn tượng của người tín hữu, Thánh Kinh được tràn ơn mặc khải mầu nhiệm Thiên Chúa.
Chỉ còn phần cuối của câu: «đó lại là điều Thiên Chúa đã dọn sẵn cho những ai mến yêu Người»… Chúng ta có thể buột miệng hỏi, thế còn những người khác? Có những người khác không được Chúa dọn sẵn hay sao? Dĩ nhiên là không: Kế hoạch yêu thương là cho mọi người, nhưng chỉ dành cho những ai mở lòng đón nhận, và lòng chúng ta chỉ có chúng ta mới làm chủ được. Một cách nào đó, đây là bước sang nói về đức tin. Kế họach yêu thương của Thiên Chúa chỉ dành cho những kẻ bé nhỏ, như Chúa Giê-su nói: «Lạy Cha là Chúa Tể trời đất, con xin ngợi khen Cha, vì Cha đã giấu không cho bậc khôn ngoan thông thái biết những điều này, nhưng lại mặc khải cho những người bé mọn.» (Mt 11, 25). Chúng ta có thể an tâm, chúng ta là những người bé mọn, chỉ cần nhận ra mình như thế.
hoạch của Chúa đã được dự trù từ muôn thuở: có thể nói, không có thay đổi chương trình. Nhiều khi, chúng ta hình dung diễn biến công trình Thiên Chúa như là Ngài phải thay đổi tuỳ theo hạnh kiểm của nhân loại. Ví dụ chúng ta tưởng tượng rằng, ban đầu - có thể nói màn 1 - Chúa tạo dựng thế giới và mọi sự đều hoàn hảo. Cho đến ngày - màn 2 - A-đam lỗi phạm và khi ấy phải tu sửa - màn 3 - Lúc bấy giờ, Thiên Chúa nghiệm ra, phải gửi Người Con. Để phản bác quan niệm ấy, Thánh Phao-lô khai triển rất nhiều trong thư ngài viết, ý tưởng vai trò Chúa Giê-su Ki-tô được dự trù từ đời đời, và kế hoạchThiên Chúa vượt xa mọi lịch sử nhân loại. Chẳng hạn, tôi xin nhắc lại các câu sau đây trong thư gửi tín hữu thành Ê-phê-sô: «9 Người cho ta được biết thiên ý nhiệm mầu: thiên ý này là kế hoạch yêu thương Người đã định từ trước trong Đức Ki-tô. 10 Đó là đưa thời gian tới hồi viên mãn là quy tụ muôn loài trong trời đất dưới quyền một thủ lãnh là Đức Ki-tô. Cũng trong Đức Ki-tô» (Ep 1, 9). Hay là trong thư ngài viết cho tín hữu thành Rô-ma: «Tin Mừng tôi loan báo, khi rao giảng Đức Giê-su Ki-tô. Tin Mừng đó mặc khải mầu nhiệm vốn được giữ kín tự ngàn xưa 26 nhưng nay lại được biểu lộ như lời các ngôn sứ trong Sách Thánh.» (Rm 16, 25)
«cho chúng ta được vinh hiển» (c.7). Thông thường, vinh quang là từ ngữ dành cho Thiên Chúa, và chỉ cho Ngài mà thôi. Sứ mạng tối hậu của chúng ta là tham dự vào vinh quang Thiên Chúa. Phát biểu như thế, nơi Thánh Phao-lô, là một cách khác để nói lên kế hoạch yêu thương của Thiên Chúa: kế hoạch của Ngài là qui tụ hết thảy chúng ta trong Chúa Giê-su Ki-tô, và cho chúng ta tham dự vào vinh quang của Ba Ngôi Thiên Chúa.
«Nhưng, như đã chép: Điều mắt chẳng hề thấy, tai chẳng hề nghe, lòng người không hề nghĩ tới, đó lại là điều Thiên Chúa đã dọn sẵn cho những ai mến yêu Người» (c.9). Cụm
***
PHÚC ÂM (Mt 5, 17-37)
"Người xưa đã bảo như thế, còn Ta, Ta bảo các con như thế này"
Tin Mừng Chúa Giê-su Ki-tô theo Thánh Mát-thêu.
17 "Anh em đừng tưởng Thầy đến để bãi bỏ Luật Mô-sê hoặc lời các ngôn sứ. Thầy đến không phải là để bãi bỏ, nhưng là để kiện toàn.
18 Vì, Thầy bảo thật anh em, trước khi trời đất qua đi, thì một chấm một phết trong Lề Luật cũng sẽ không qua đi, cho đến khi mọi sự được hoàn thành.
19 Vậy ai bãi bỏ dù chỉ là một trong những điều răn nhỏ nhất ấy, và dạy người ta làm như thế, thì sẽ bị gọi là kẻ nhỏ nhất trong Nước Trời. Còn ai tuân hành và dạy làm như thế, thì sẽ được gọi là lớn trong Nước Trời.
20 "Vậy, Thầy bảo cho anh em biết, nếu anh em không ăn ở công chính hơn các kinh sư và người Pha-ri-sêu, thì sẽ chẳng được vào Nước Trời.
21 "Anh em đã nghe Luật dạy người xưa rằng: Chớ giết người; ai giết người, thì đáng bị đưa ra toà.
22 Còn Thầy, Thầy bảo cho anh em biết: Ai giận anh em mình, thì đáng bị đưa ra toà. Ai mắng anh em mình là đồ ngốc, thì đáng bị đưa ra trước Thượng Hội Đồng. Còn ai chửi anh em mình là quân phản đạo, thì đáng bị lửa hoả ngục thiêu đốt.
23 Vậy, nếu khi anh sắp dâng lễ vật trước bàn thờ, mà sực nhớ có người anh em đang có chuyện bất bình với anh,
24 thì hãy để của lễ lại đó trước bàn thờ, đi làm hoà với người anh em ấy đã, rồi trở lại dâng lễ vật của mình.
25 Anh hãy mau mau dàn xếp với đối phương, khi còn đang trên đường đi với người ấy tới cửa công, kẻo người ấy nộp anh cho quan toà, quan toà lại giao anh cho thuộc hạ, và anh sẽ bị tống ngục.
26 Thầy bảo thật cho anh biết: anh sẽ không ra khỏi đó, trước khi trả hết đồng xu cuối cùng.
27 "Anh em đã nghe Luật dạy rằng: Chớ ngoại tình.
28 Còn Thầy, Thầy bảo cho anh em biết: ai nhìn người phụ nữ mà thèm muốn, thì trong lòng đã ngoại tình với người ấy rồi.
29 Nếu mắt phải của anh làm cớ cho anh sa ngã, thì hãy móc mà ném đi; vì thà mất một phần thân thể, còn hơn là toàn thân bị ném vào hoả ngục.
30 Nếu tay phải của anh làm cớ cho anh sa ngã, thì hãy chặt mà ném đi; vì thà mất một phần thân thể, còn hơn là toàn thân phải sa hoả ngục.
31 "Luật còn dạy rằng: Ai rẫy vợ, thì phải cho vợ chứng thư ly dị.
32 Còn Thầy, Thầy bảo cho anh em biết: ngoại trừ trường hợp hôn nhân bất hợp pháp, ai rẫy vợ là đẩy vợ đến chỗ ngoại tình; và ai cưới người đàn bà bị rẫy, thì cũng phạm tội ngoại tình.
33 "Anh em còn nghe Luật dạy người xưa rằng: Chớ bội thề, nhưng hãy trọn lời thề với Đức Chúa.
34 Còn Thầy, Thầy bảo cho anh em biết: đừng thề chi cả. Đừng chỉ trời mà thề, vì trời là ngai Thiên Chúa.
35 Đừng chỉ đất mà thề, vì đất là bệ dưới chân Người. Đừng chỉ Giê-ru-sa-lem mà thề, vì đó là thành của Đức Vua cao cả.
36 Đừng chỉ lên đầu mà thề, vì anh không thể làm cho một sợi tóc hoá trắng hay đen được.
37 Nhưng hễ "có" thì phải nói "có", "không" thì phải nói "không". Thêm thắt điều gì là do ác quỷ.
«Kiện toàn», đây là một từ ngữ chính yếu trong Tin Mừng Chúa Giê-su Kitô theo Thánh Mát-thêu. Ngài nhắm đến dự án vĩ đại mà Thánh Phao-lô gọi là «Kế họach yêu thương Thiên Chúa», và nếu từ ngữ này đến từ Thánh Phao-lô, thì ý tưởng này bao gồm một quá khứ còn thật xa hơn nữa. Từ ông Áp-ra-ham, suốt Thánh Kinh mọi sự đều hướng về sự kiện toàn này. Người Ki-tô hữu, lẽ ra, không quay về quá khứ mà hướng về tương lai, và suy xét mọi sự trên đời theo góc nhìn liên quan đến mọi công trình ấy, tức là việc xây dựng Vương Quốc. Có người còn nói, Thánh Lễ mỗi tuần là «buổi họp công truờng xây dựng Vương Quốc», nơi để kiểm tra tình hình tiến triển công trường xây dựng. Và thật vậy, Vương Quốc tiến triển chậm rãi, nhưng với những bước chắc chắn; đó là cốt lõi của đức tin chúng ta. Dĩ nhiên, không thể xét qua vài chục năm: phải nhìn qua một thời gian dài. Chúa chọn một dân tộc như mọi dân tộc khác, Chúa dần dần mặc khải cho họ, và khi nhìn lại, phải công nhận rằng một đoạn đường thật dài đã trải qua. Trước hết, trong sự mặc khải Thiên Chúa, sau đó, trong quan hệ với tha nhân; những lý tưởng về công lý, tự do, tình huynh đệ, dần dần thay thế bằng luật của kẻ mạnh và bản năng báo thù.
Nỗ lực chậm rãi để hoán cải lòng người, là kỳ công của Lề Luật Chúa ban cho ông Mô-sê. Những điều răn đầu tiên chỉ là những cọc báo hiệu, nói lên điều tối thiểu sống còn; một cách nào đó, đời sống xã hội còn có khả thi: chớ giết người, chớ trộm cắp, chớ gian dối… Sau đó, suốt nhiều thế kỷ, Lề luật được tinh tế hơn, xác định rõ ràng hơn, song song với những tiến triển của nhu cầu đời sống luân lý.
Chúa Giê-su cũng hoà nhịp với sự tiến triển ấy; Ngài không xóa bỏ những thành quả trước, Ngài chỉ làm cho tinh tế hơn: «Luật dạy rằng... Còn Thầy, Thầy bảo». Không có vấn đề xoá bỏ mọi giai đoạn trước, nhưng hãy bước qua một giai đọan khác: «Thầy đến không phải là để bãi bỏ, nhưng là để kiện toàn» (c.17). Giai đoạn đầu, chớ giết người, giai đoạn thứ hai, chớ nóng giận, và phải đi đến tha thứ. Trong lãnh vực khác, chớ lấy vợ chồng người; giai đoạn hai chớ ước muốn vợ chồng người, và tập cho mắt nhìn sự tinh tuyền. Sau cùng, trong lãnh vực lời hứa, giai đoạn đầu, chớ thề thốt gian dối; giai đoạn hai chớ thề thốt chi cả, và hướng đến miệng chỉ nói ra điều có thật.
Hãy đi xa hơn, xa hơn nữa trong tình yêu, đó mới là sự khôn ngoan thật! Thế nhưng, nhân loại khó theo con đường ấy! Tệ hơn nữa, còn từ chối những giá trị của Phúc Âm, mơ tưởng xây dựng đời mình dựa trên những giá trị khác. Thánh Phao-lô đả kích cái gọi là khôn ngoan ấy, gây bất hạnh cho con người, như Thánh Phao-lô nói trong Bài Đọc 2: «không phải là lẽ khôn ngoan của thế gian, cũng không phải của các thủ lãnh thế gian này, là những kẻ sớm muộn gì cũng phải diệt vong.» (1Cr 2, 6)
Trong mỗi lãnh vực, Chúa Giê-su mời gọi chúng ta bước qua một giai đoạn mới để Vương Quốc đến - đúng là phù hợp với truyền thống Tin Mừng - những điều răn mới của Chúa Giê-su, tất cả đều nhắm vào quan hệ giữa con người. Nghĩ cho cùng, điều này không lạ chi, nếu: «kế hoạch yêu thương Thiên Chúa», như Thánh Phao-lô nói, là để qui tụ nhân loại trong Chúa Giê-su Ki-tô; thì mọi nỗ lực của chúng ta để thực hiện sự hiệp nhất huynh đệ, đều góp phần kiện toàn kế họach Thiên Chúa, hầu Vương Quốc Ngài đến. Không nên chỉ đọc «Nước Cha trị đến»: Chúa Giê-su đến dạy chúng ta thực hiện như thế nào, - từng chút từng chút - nhưng chắc chắn, chúng ta có thể góp phần vào kế họach ấy được.
***
Tác giả: Marie-Noëlle Thabut
Nguồn: Sách L’ intelligence des Ecritures Socéval Editions
Dịch giả: E. Máccô Lương Huỳnh Ngân
Hiệu đính: Phêrô Nguyễn Thế Hoằng