BÀI ĐỌC 2 (Rm 5, 12-19)
"Chỗ mà tội lỗi đã đầy tràn, thì ân sủng đã đầy giàn giụa."
Trích thư Thánh Phao-lô Tông Đồ gửi tín hữu Rô-ma.
12 Vì một người duy nhất, mà tội lỗi đã xâm nhập trần gian, và tội lỗi gây nên sự chết; như thế, sự chết đã lan tràn tới mọi người, bởi vì mọi người đã phạm tội.
13 Trước khi có Lề Luật, đã có tội lỗi ở trần gian. Nhưng nếu không có Luật, thì tội không bị kể là tội.
14 Thế mà, từ thời A-đam đến thời Mô-sê, sự chết đã thống trị cả những người đã không phạm tội bất tuân lệnh Thiên Chúa như A-đam đã phạm. A-đam là hình ảnh Đấng sẽ tới.
15 Nhưng sự sa ngã của A-đam không thể nào sánh được với ân huệ của Thiên Chúa. Thật vậy, nếu vì một người duy nhất đã sa ngã, mà muôn người phải chết, thì ân sủng của Thiên Chúa ban nhờ một người duy nhất là Đức Giê-su Ki-tô, còn dồi dào hơn biết mấy cho muôn người.
16 Ơn Thiên Chúa ban cũng khác với hậu quả do một người phạm tội đã gây ra. Quả thế, vì một người duy nhất phạm tội, con người đã bị xét xử để phải mang án, còn sau nhiều lần sa ngã, thì lại được Thiên Chúa ban ơn cho trở nên công chính.
17 Nếu chỉ vì một người, một người duy nhất sa ngã, mà sự chết đã thống trị, thì điều Thiên Chúa làm qua một người duy nhất là Đức Giê-su Ki-tô, lại còn lớn lao hơn biết mấy. Quả vậy, những ai được Thiên Chúa ban ân sủng dồi dào và cho trở nên công chính, thì sẽ được sống và được thống trị.
18 Tóm lại, cũng như vì một người duy nhất đã sa ngã mà mọi người bị Thiên Chúa kết án, thì nhờ một người duy nhất đã thực hiện lẽ công chính, mọi người cũng được Thiên Chúa làm cho nên công chính, nghĩa là được sống.
19 Thật vậy, cũng như vì một người duy nhất đã không vâng lời Thiên Chúa, mà muôn người thành tội nhân, thì nhờ một người duy nhất đã vâng lời Thiên Chúa, muôn người cũng sẽ thành người công chính.
Hồi thế kỷ thứ X trước CN, tại Giê-ru-sa-lem, trong vương triều vua Salomon, một nhà Thần học bị chất vấn về sự chết, sự dữ, dưới mọi hình thức, để trả lời, ông kể cho chúng ta một câu truyện, đó là chuyện vườn Địa đàng với những nhân vật: Chúa, người đàn ông và người đàn bà, con rắn. Nghe lời con rắn, người đàn ông và người đàn bà để lời con rắn xâm nhập vào lòng, và bước sang phía bị sự chết chế ngự. Cố tình, tác giả không nêu rõ tên họ người đàn ông lẫn người đàn bà. Chỉ gọi là A-đam, có nghĩa là đất cát, là bụi đất (được làm từ bụi đất). Sở dĩ không đặt tên họ rõ cho A-đam, người Thần học thế kỷ thứ X của chúng ta, cố ý muốn cho chúng ta hiểu bi kịch của A-đam, không phải là một chuyện của quá khứ: chúng ta tất cả đều là A-đam: mỗi lần chúng ta quay lưng lại với Thiên Chúa là chúng ta để cho thế lực của sự chết chiếm hữu đời chúng ta.
Thánh Phao-lô tiếp lời cho nhà thần học thế kỷ thứ X của chúng ta, và loan báo nhân loại đã vượt qua một bước quyết định trong Chúa Giê-su Ki-tô: chúng ta đều là anh em với A-đam, cũng là anh em với Chúa Giê-su Ki-tô. Chúng ta là anh em với A-đam, một khi chúng ta để nọc độc của sự ngờ vực tàn hại tâm hồn chúng ta. Chúng ta là anh em với Chúa Giê-su Ki-tô, khi chúng ta để lòng tín thác vào Chúa dẫn dắt đời chúng ta. Chúng ta dưới chủ quyền của sự chết, khi sự ngờ vực đầu độc chúng ta, chúng ta được phục sinh với Chúa Giê-su Ki-tô, đã vào vương quốc của sự sống, khi chúng ta làm như Ngài, tức là «vâng lời», có nghĩa là tin tưởng vào Ngài.
Hẳn các bạn chú ý, Thánh Phao-lô dùng nhiều lần từ: «thống trị»… Hai vương quốc đối chọi với nhau. Bài này có thể viết bằng hai cột chữ: một bên có thể viết về A-đam (tức là nhân loại khi hành động như A-đam), do tội lỗi thống trị, sự chết thống trị, phán xét, kết án. Trong cột bên kia về Chúa Giê-su Ki-tô (tức là cùng với Ngài, nhân loại mới), ân sủng thống trị, sự sống thống trị, quà ban nhưng không, công chính. Không một ai trong chúng ta, hoàn toàn đứng một phía của hai cột. Chúng ta là những người nam và người nữ bị chia ra. Thánh Phao-lô cũng nhìn nhận như thế, ngài nói: «điều tôi muốn, thì tôi không làm, nhưng điều tôi ghét, thì tôi lại cứ làm» (Rm 7, 14b)
A-đam (với nghĩa là nhân loại) được tạo dựng để «thống trị mặt đất… (và) làm bá chủ», điều được viết trong (St 1, 28). Thế nhưng, ông muốn tự làm với khả năng của mình, nhưng vai trò làm bá chủ là do nhận được từ Thiên Chúa, vì chính quyền bá chủ của Thiên Chúa, ngài sẽ truyền cho ông. Một khi cắt đứt với Thiên Chúa, là ông ta cắt đứt với nguồn cội. Trái ngược lại, Chúa Giê-su Ki-tô không «đòi hỏi» quyền bá chủ đó, quyền ấy Ngài được lãnh nhận. Như Thánh Phao-lô nói trong thư gửi tín hữu Phi-líp-phê: «Đức Giê-su Ki-tô vốn dĩ là Thiên Chúa mà không nghĩ, phải nhất quyết duy trì địa vị ngang hàng với Thiên Chúa» (Pl 2, 6). Bài tường thuật Vườn Địa Đàng cũng nói như thế, nhưng bằng nhiều hình ảnh: trước khi sa ngã, người đàn ông và người đàn bà có thể ăn trái của cây sự sống; sau đó không còn được như thế nữa.
Mỗi bài một cách, hai bài, sách Sáng Thế và thư gửi tín hữu Rô-ma, nói lên một sự thật sâu sắc của đời chúng ta: với Thiên Chúa, tất cả là ân sủng, là quà nhưng không. Trong bài này, Thánh Phao-lô nhấn mạnh về tính cách dồi dào, thừa thãi của ân sủng, ngài còn nói: «dồi dào hơn biết mấy» (c.15): «15 Nhưng sự sa ngã của A-đam không thể nào sánh được với ân huệ của Thiên Chúa. Thật vậy, nếu vì một người duy nhất đã sa ngã, mà muôn người phải chết, thì ân sủng của Thiên Chúa ban nhờ một người duy nhất là Đức Giê-su Ki-tô, còn dồi dào hơn biết mấy cho muôn người». Có thể nói, tất cả là quà ban nhưng không. Không có gì đáng ngạc nhiên, dĩ nhiên, như Thánh Gio-an nói, Chúa là tình yêu.
Đến đây đã rõ ràng, chúng ta có thể hiểu những chữ vâng lời và bất vâng lời khi Thánh Phao-lô dùng. Có thể thay chữ vâng lời bằng tin tưởng và chữ bất vâng lời bằng chữ ngờ vực. Nói như nhà triết học Đan Mạch, thế kỷ XIX, Kierkegaard, tôi vừa kể ở trên: ngược lại với tội lỗi không phải là nhân đức, mà là đức tin. Không phải vì Chúa Ki-tô hành động đúng mới nhận được phần thưởng, hay A-đam cư xử không đúng mới dẫn tới bị trừng phạt; sâu xa hơn thế nữa kia, Đấng Ki-tô tin tưởng Thiên Chúa sẽ ban cho Ngài tất cả… Và thật thế, tất cả đã được ban cho Ngài trong sự Phục Sinh. Trái lại, A-đam (tức là mỗi chúng ta trong một khoảnh khắc nào đó) muốn chiếm đoạt một điều gì đó, mà ông ta chỉ có thể sở hữu như một món quà; ông ta trở nên «trần truồng», tức là mất tất cả.
Tôi xin trở lại hai cột viết: bởi lúc sinh ra, chúng ta là công dân dưới sự thống trị của A-đam, chúng ta đã xin thay quốc tịch sang Vương quốc Chúa Giê-su Ki-tô.
***
PHÚC ÂM (Mt 4, 1-11)
"Chúa Giê-su nhịn ăn bốn mươi ngày đêm và chịu cám dỗ."
Tin Mừng Chúa Giê-su Ki-tô theo Thánh Mát-thêu.
1 Bấy giờ Đức Giê-su được Thần Khí dẫn vào hoang địa, để chịu quỷ cám dỗ.
2 Người ăn chay ròng rã bốn mươi đêm ngày, và sau đó, Người thấy đói.
3 Bấy giờ tên cám dỗ đến gần Người và nói: "Nếu ông là Con Thiên Chúa, thì truyền cho những hòn đá này hoá bánh đi!"
4 Nhưng Người đáp: "Đã có lời chép rằng: Người ta sống không chỉ nhờ cơm bánh, nhưng còn nhờ mọi lời miệng Thiên Chúa phán ra."
5 Sau đó, quỷ đem Người đến thành thánh, và đặt Người trên nóc đền thờ,
6 rồi nói với Người: "Nếu ông là Con Thiên Chúa, thì gieo mình xuống đi! Vì đã có lời chép rằng: Thiên Chúa sẽ truyền cho thiên sứ lo cho bạn, và thiên sứ sẽ tay đỡ tay nâng, cho bạn khỏi vấp chân vào đá."
7 Đức Giê-su đáp: "Nhưng cũng đã có lời chép rằng: Ngươi chớ thử thách Đức Chúa là Thiên Chúa của ngươi."
8 Quỷ lại đem Người lên một ngọn núi rất cao, và chỉ cho Người thấy tất cả các nước thế gian, và vinh hoa lợi lộc của các nước ấy,
9 và bảo rằng: "Tôi sẽ cho ông tất cả những thứ đó, nếu ông sấp mình bái lạy tôi."
10 Đức Giê-su liền nói: "Xa-tan kia, xéo đi! Vì đã có lời chép rằng: Ngươi phải bái lạy Đức Chúa là Thiên Chúa của ngươi, và phải thờ phượng một mình Người mà thôi."
11 Thế rồi quỷ bỏ Người mà đi, và có các sứ thần tiến đến hầu hạ Người.
Mỗi năm, Mùa Chay được khởi đầu bằng bài tường thuật Chúa Giê-su chịu cám dỗ trong sa mạc: Hẳn đây là một bài thật sự nền tảng! Năm nay, chúng ta đọc trong Tin Mừng Chúa Giê-su Ki-tô theo Thánh Mát-Thêu.
«Bấy giờ Đức Giê-su được Thần Khí dẫn vào hoang địa, để chịu quỷ cám dỗ». Ngài tên Giê-su và Thánh Mát-thêu trong vài câu trước nói: «… con trẻ là Giê-su, vì chính Người sẽ cứu dân Người khỏi tội lỗi của họ» (Mt 1, 21), đó là ý nghĩa của tên Giê-su. Ngài vừa được nhận phép rửa trên sông Gio-đan do ông Gio-an Tẩy Giả. Ông Gio-an không bằng lòng và nói: «Chính tôi mới cần được Ngài làm phép rửa, thế mà Ngài lại đến với tôi» (Mt 3, 14) (Câu này ngụ ý nói, thế giới đảo ngược)… Và như thế, trong phép rửa này đã xảy ra một sự kiện: «Khi Đức Giê-su chịu phép rửa xong, vừa ở dưới nước lên, thì các tầng trời mở ra. Người thấy Thần Khí Thiên Chúa đáp xuống như chim bồ câu và ngự trên Người. 17 Và có tiếng từ trời phán: “Đây là Con yêu dấu của Ta, Ta hài lòng về Người.” (Mt 3, 16-17). Cụm chữ Con Yêu Dấu của Ta đồng nghĩa với Đấng Mê-si-a, và câu: «Đây là Con yêu dấu của Ta, Ta hài lòng về Người», được trích từ những bài ca Người Tôi Trung của Tiên tri I-sa-i-a.
Chỉ trong vài từ, Thánh Mát-thêu vừa nhắc lại cho chúng ta Mầu Nhiệm Chúa Giê-su; và chính Ngài - Đấng Mê-si-a, Đấng cứu độ, Người Tôi Trung - sẽ đối đầu với Kẻ Cám Dỗ. Cũng giống như dân Ngài mấy thế kỷ trước, Ngài được dẫn vào hoang địa và chịu đói, như dân Ngài, Chúa phải khám phá ra ý Chúa trên con cái Ngài, như dân Ngài, Chúa phải biết chọn lựa, phải bái phục ai. «Nếu ông là con Thiên Chúa», kẻ cám dỗ không ngớt lặp lại câu này, vì đây mới chính là vấn đề. Và Chúa Giê-su chẳng những phải đối diện ba lần, mà còn suốt cuộc đời trần thế của Ngài: là Đấng Mê-si-a là như thế nào? Câu hỏi được đặt ra dưới nhiều hình thức: có phải giải quyết các vấn nạn của nhân loại bằng những phép lạ như biến đá thành bánh? Hay là thách đố Thiên Chúa để kiểm tra những lời hứa của Ngài? – Như nhảy từ trên đỉnh đền thờ chẳng hạn, thánh vịnh 91, trong ấy Thiên Chúa cứu Đấng Mê-si-a – Có phải chiếm hữu cả thế giới, ngự trị bất cứ giá nào, kể cả thờ phượng bất cứ bụt thần nào? (tôi xin lưu ý, lần thứ ba này, kẻ Cám Dỗ không lặp lại «Nếu ông là con Thiên Chúa»).
Điều trớ trêu là trong các sự cám dỗ này, đều nhắm đến những lời hứa của Thiên Chúa: không hứa gì, ngoài những lời hứa của Chúa cho Đấng Mê-si-a. Và cả đôi bên, Kẻ Cám Dỗ và Chúa Giê-su đều ý thức. Thế nhưng… những lời hứa của Thiên Chúa là trên bình diện tình yêu, chỉ được lãnh nhận như những món quà, tình yêu không đòi hỏi, không chiếm đoạt, quỳ gối xuống lãnh nhận với lòng cảm tạ. Thật ra, như những gì xảy ra trong vườn Sáng Thế, A-đam biết rằng, và điều này rất hữu lý, ông được tạo dựng để làm vua, để được tự do, để chế ngự mọi tạo vật. Thay vì, đón nhận những hồng ân ấy như món quà với lòng cảm tạ và biết ơn, thì ông đòi hỏi, ra yêu sách và tự đặt mình như ngang hàng với Thiên Chúa… ông tự thoát ra khỏi lãnh vực của tình yêu, và ông không còn có thể nhận tình yêu được đề nghị… Bất chợt ông trở nên nghèo nàn, trần trụi.
Chúa Giê-su thì có những chọn lựa trái ngược lại: «Xa-tan, lui lại đàng sau!» Có lần, Chúa cũng nói với Phê-rô như thế: «tư tưởng của anh không phải là tư tưởng của Thiên Chúa, mà là của loài người.» (Mt 16, 23). Hơn nữa, trong bài này, nhiều lần Thánh Mát-thêu gọi kẻ Cám Dỗ là «quỷ», theo tiếng Hy-lạp, từ này có nghĩa là «kẻ chia rẽ». Satan đối với mỗi chúng ta, cũng như đối với Chúa, là kẻ muốn chia cách chúng ta với Chúa, nhìn mọi sự như A-đam chứ không như Chúa. Nhân dịp này, tôi xin lưu ý, tất cả là trong cái nhìn: A-đam nhìn sai lệch, ngược lại, để có cái nhìn trong sáng, Chúa Giê-su kín múc từ Lời Chúa. Cả ba lần trả lời cho Kẻ Cám Dỗ, ngài trích từ sách Đệ Nhị Luật, chính là đoạn suy niệm về các cơn cám dỗ của dân Ít-ra-en trong hoang địa.
Thế rồi, Thánh Mát-thêu xác định, quỷ bỏ đi, nó đã thất bại không chia rẽ được, không hướng sai lệch lòng Con Chúa. Điều này làm cho ta không thể cưỡng nghĩ đến câu trong phần mở đầu Tin Mừng theo Thánh Gio-an (Ga 1, 1) «Lúc khởi đầu đã có Ngôi Lời. Ngôi Lời vẫn hướng về Thiên Chúa, và Ngôi Lời là Thiên Chúa». Quỷ không thành công chia rẽ, hướng sai lệch lòng Người Con, vì thế Ngài hoàn toàn có thể lãnh nhận quà từ Thiên Chúa: «các sứ thần tiến đến hầu hạ Người» (c.11)
***
Tác giả: Marie-Noëlle Thabut
Nguồn: Sách L’ intelligence des Ecritures Socéval Editions
Dịch giả: E. Máccô Lương Huỳnh Ngân
Hiệu đính: Phêrô Nguyễn Thế Hoằng