BÀI ĐỌC 2 (1Cr 2, 1-5)
"Tôi đã công bố cho anh em bằng chứng của Chúa Ki-tô chịu đóng đinh."
Thư Thánh Phao-lô gửi tín hữu thành Cô-rin-tô.
1 Thưa anh em, khi tôi đến với anh em, tôi đã không dùng lời lẽ hùng hồn hoặc triết lý cao siêu mà loan báo mầu nhiệm của Thiên Chúa.
2 Vì hồi còn ở giữa anh em, tôi đã không muốn biết đến chuyện gì khác ngoài Đức Giê-su Ki-tô, mà là Đức Giê-su Ki-tô chịu đóng đinh vào thập giá.
3 Vì thế, khi đến với anh em, tôi thấy mình yếu kém, sợ sệt và run rẩy.
4 Tôi nói, tôi giảng mà chẳng có dùng lời lẽ khôn khéo hấp dẫn, nhưng chỉ dựa vào bằng chứng xác thực của Thần Khí và quyền năng Thiên Chúa.
5 Có vậy, đức tin của anh em mới không dựa vào lẽ khôn ngoan người phàm, nhưng dựa vào quyền năng Thiên Chúa.
Thánh Phao-lô hành động như thường lệ, lúc nào cũng có tính cách tương phản. Sự tương phản đầu tiên, mầu nhiệm Thiên Chúa khác hẳn với sự khôn ngoan phàm nhân; cách phát biểu của người Tông Đồ mặc khải mầu nhiệm Thiên Chúa, khác hẳn với những lời lẽ văn hoa của con người, hoạt bát. Tôi xin lần lượt suy nghĩ về hai điều tương phản ấy. Mầu nhiệm Thiên Chúa/sự khôn ngoan con người; ngôn ngữ người rao giảng/sự hoạt bát (hay nghệ thuật hùng biện).
Trước tiên, về mầu nhiệm Thiên Chúa sự khôn ngoan con người, thánh Phao-lô nói: «tôi đến với anh em… loan báo mầu nhiệm của Thiên Chúa». Ở đây, phải hiểu, tôi đến loan báo kế hoạch yêu thương của Thiên Chúa, ngài sẽ triển khai trong thư cho các tín hữu Ê-phê-sô sau này: kế hoạch yêu thương ấy là quy tụ chung quanh Chúa Giê-su Ki-tô, một cộng đồng yêu thương hoàn hảo. Kế hoạch đó dựa vào những giá trị của tình yêu, phục vụ cho nhau, tương thân tương ái, và tha thứ; và như chúng ta từng thấy Chúa Giê-su thực hiện suốt cuộc đời trần thế. Chúng ta cũng đã thấy rất nhiều người đương thời với Ngài nhầm lẫn, tưởng tượng một Thiên Chúa có uy lực theo nghĩa quân sự.
Mầu nhiệm ấy hoàn tất bởi một «Đấng Mê-si-a bị đóng đinh». Trái hẳn với cái lô-gíc con người; gần như một điều hoàn toàn tương phản. Thánh Phao-lô quả quyết: Giê-su thành Na-da-rét chính xác là Đấng Mê-si-a, nhưng không như mọi người chờ đợi. Không ai chờ đợi Đấng Mê-si-a bị đóng đinh; và hơn nữa, cứ theo lối lô-gíc con người, sự kiện Ngài bị đóng đinh càng phản chứng Ngài là Đấng Mê-si-a. Mọi người còn nhớ câu sau đây trong sách Đệ nhị Luật: «người bị treo là đồ bị Thiên Chúa nguyền rủa» (Đnl, 23)
Thế nhưng, chương trình của Thiên Chúa toàn năng không phải «chuyện gì khác ngoài Đức Giê-su Ki-tô, mà là Đức Giê-su Ki-tô chịu đóng đinh vào thập giá», như thánh nhân nói trong (c.2). Đối với Thánh Phao-lô, Chúa Giê-su Ki-tô thật sự là trung tâm lịch sử loài người, trung tâm của kế hoạch Thiên Chúa và là trung tâm đức tin của ngài. Thánh nhân không muốn biết gì khác hơn: «tôi đã không muốn biết đến chuyện gì khác ngoài Đức Giê-su Ki-tô». Qua câu cuối cùng này, chúng ta cảm nhận những mối trăn trở, chống lại áp lực đến từ tứ phía, những lời thóa mạ, và bắt đầu của sự bách hại. Đấng Mê-si-a bị đóng đinh, mặc khải cho chúng ta thế nào là sự khôn ngoan thật sự, sự khôn ngoan của Thiên Chúa. Có nghĩa là cho đi, và tha thứ, từ chối mọi bạo lực… Chúng ta đã nghe trong Phúc Âm những Mối Phúc Thực, Chúa nhật vừa qua.
Đối diện với sự khôn ngoan Thiên Chúa, sự khôn ngoan của phàm nhân là dựa vào lý lẽ, lập luận, sức mạnh, quyền lực; thứ khôn ngoan ấy không thể nghe sứ điệp của Tin Mừng, và hơn nữa, Thánh Phao-lô đã nếm một thất bại tại A-tê-na, một nơi là đỉnh cao của triết học.
Và đây là sự tương phản thứ hai trong bài này: phát biểu theo người rao giảng hay nghệ thuật hùng biện. Thánh Phao-lô không có tham vọng gì về hướng hùng biện, đây là dịp cho chúng ta an tâm, trong trường hợp chúng ta không ăn nói lưu loát! Nhưng, Thánh Phao-lô còn đi xa hơn nữa; đối với ngài, tài ăn nói lưu loát, nghệ thuật hùng biện, khả năng thuyết phục, còn có thể là một cản trở; hoàn toàn không thích hợp cho sứ điệp Tin Mừng. Loan báo Tin Mừng không phải phơi bày sự hiểu biết, nện bằng những luận cứ. Hãy thử thuyết phục người nào đó nên yêu bạn… Chúng ta đều biết rằng tình yêu không thể lý luận, không thể chứng minh. Mầu nhiệm Thiên Chúa cũng như thế; chúng ta có thể dần dần tiến vào.
Mầu nhiệm một Đấng Mê-si-a nghèo nàn, một Đấng Mê-si-a phục vụ, một Đấng Mê-si-a bị đóng đinh, không thể được loan báo bằng những phương tiện mãnh liệt. Làm như thế là trái hẳn với sứ điệp được loan truyền! Chính với tâm hồn nghèo khó, Tin Mừng mới được loan báo. Thì đây là lý do cho chúng ta thêm can đảm! Đấng Mê-si-a nghèo khó chỉ được loan báo bằng những phương tiện nghèo khó, Đấng Mê-si-a phục vụ chỉ được loan báo bằng những kẻ phục vụ. Đừng bao giờ lo lắng vì chúng ta ăn nói không lưu loát, vì chính sự nghèo nàn trong tài hùng biện mới có thể thích hợp với sứ điệp Tin Mừng. Nhưng, hơn nữa, Thánh Phao-lô còn nói, chính sự nghèo khó của người rao giảng, là một điều kiện không thể không có được của việc rao giảng! Chỉ có như thế, mới dành chỗ cho tác động của Thiên Chúa. Không phải ngài, Thánh Phao-lô đã thuyết phục dân chúng thành Cô-rin-tô, chính Thần Khí Thiên Chúa đã cho lời rao giảng của Phao-lô, mãnh lực của sự thật, hầu làm cho họ mặc khải Chúa Ki-tô.
Tôi luận ra, không phải sức mạnh của những lý luận, có thể thuyết phục những người đương thời chúng ta: đức tin của họ không dựa vào sự khôn ngoan người phàm, nhưng vào sức mạnh của Thần Khí Thiên Chúa. Chúng ta chỉ cần cho Ngài mượn tiếng nói chúng ta. Dĩ nhiên, điều này đòi hỏi chúng ta một niềm tin mãnh liệt… «khi đến với anh em, tôi thấy mình yếu kém, sợ sệt và run rẩy. 4 Tôi nói, tôi giảng mà chẳng có dùng lời lẽ khôn khéo hấp dẫn, nhưng chỉ dựa vào bằng chứng xác thực của Thần Khí và quyền năng Thiên Chúa. 5 Có vậy, đức tin của anh em mới không dựa vào lẽ khôn ngoan người phàm, nhưng dựa vào quyền năng Thiên Chúa»
Có lúc, chúng ta cảm tưởng cái vòng tín hữu càng ngày càng tóp lại nhỏ dần; chúng ta muốn có những phương tiện truyền thông qui mô, vi tính, điện tử, trong lúc khả năng tài chánh càng ngày càng lại kém hơn; thật dễ chịu, khi nghe việc loan báo Tin Mừng thích hợp hơn với những phương tiện nghèo khó… Nhưng muốn chấp nhận sự thật ấy, phải chấp nhận Thần Khí rao giảng Tin Mừng hiệu quả hơn chúng ta! Và có lẽ, làm chứng tá cho sự nghèo khó là cách rao giảng tốt nhất!
***
PHÚC ÂM (Mt 5, 13-16)
"Các con là sự Sáng thế gian"
Tin Mừng Chúa Giêsu Kitô theo thánh Matthêu.
13 "Chính anh em là muối cho đời. Nhưng muối mà nhạt đi, thì lấy gì muối nó cho mặn lại? Nó đã thành vô dụng, thì chỉ còn việc quăng ra ngoài cho người ta chà đạp thôi.
14 "Chính anh em là ánh sáng cho trần gian. Một thành xây trên núi không tài nào che giấu được.
15 Cũng chẳng có ai thắp đèn rồi lại để dưới cái thùng, nhưng đặt trên đế, và đèn soi chiếu cho mọi người trong nhà.
16 Cũng vậy, ánh sáng của anh em phải chiếu giãi trước mặt thiên hạ, để họ thấy những công việc tốt đẹp anh em làm, mà tôn vinh Cha của anh em, Đấng ngự trên trời.
Nếu cái đèn có vẻ đẹp thì càng hay, nhưng thẳng thắn mà nói, đó không phải là điều quan trọng! Trước tiên nó phải chiếu sáng. Hơn nữa, nếu nó không chiếu sáng, người ta thường nói, tối thui chẳng thấy gì, thế thì không ai nhìn thấy nó đẹp! Còn muối, tác dụng của nó là tan biến đi, mới được việc, nếu thiếu, món ăn bớt ngon. Tôi muốn nói ở đây, ánh sáng và muối không hiện hữu cho chính nó. Thêm nữa, nhân đây tôi xin nhận xét, Chúa Giê-su nói: «anh em là muối cho đời… là ánh sáng cho trần gian», điều quan trọng là đời và thế gian. Sở dĩ muối đất và ánh sáng có giá trị, vì nhờ tương quan của chúng đối với đời và thế gian!
Chúa nói như thế với các môn đệ, là đặt các ông trong vai trò người truyền giáo. Ngài nói với họ: vì anh em lãnh nhận Lời Tôi, nhờ vậy, anh em trở nên muối và ánh sáng cho thế gian; sự hiện diện của anh em không thể thay thế được. Điều này muốn nói Giáo Hội hiện hữu là để cho thế gian. Đây cũng có thể nói, chúng ta được đặt lại đúng chỗ của chúng ta! Thánh Kinh đã bao lần nhắc lại, Ít-ra-en tuy là dân được chọn, nhưng là để phục vụ thế gian. Bài học này cũng để cho chúng ta.
Tôi xin trở lại muối đất và ánh sáng; chúng ta tự hỏi có điểm nào chung của hai yếu tố, Chúa Giê-su so sánh với các môn đệ Ngài. Xin trả lời: đó có thể nói như loại thuốc rửa, dùng trong kỹ thuật rửa hình. Muối làm nổi bật khẩu vị cho thức ăn, ánh sáng làm cho nhận ra vẻ đẹp con người và thế giới. Thức ăn có trước muối, con người và thế giới có trước khi được ánh sáng chiếu soi. Điều này nói lên, thế nào là sứ vụ của Chúa Giê-su trao cho các môn đệ Ngài, và cho chúng ta nữa. Không ai cần chúng ta để hiện hữu, nhưng hình như chúng ta có một vai trò đặc biệt để tác động.
Là muối đất, chúng ta ở đây để mặc khải cho con người vị ngọt của đời sống. Con người không chờ đợi chúng ta mới có những cử chỉ yêu thương và chia sẻ, lắm khi tuyệt vời. Phúc Âm hoá là nói lên «Nước Trời ở giữa anh em trong mọi cử chỉ mọi lời nói yêu thương». Tôi có thể nói, chính lúc ấy, họ chờ đợi bạn mặc khải Tên của Đấng tác động trong họ, bởi vì «Đâu có tình yêu thương, ở đấy có Đức Chúa Trời».
Là ánh sáng thế gian, chúng ta ở đấy để tăng vẻ đẹp của thế gian. Cái nhìn yêu thương, mới biểu lộ vẻ đẹp thật sự con người và các sự vật. Thần Khí đã ban cho chúng ta, chính là để chúng ta hòa nhịp với mọi cử chỉ hay lời nói đến từ Thiên Chúa; nhưng chỉ có thể được trong kín đáo và khiêm nhu. Quá nhiều muối làm hỏng vị các thức ăn thay vì làm cho ngon hơn, một ánh sáng quá mạnh làm lòa đi vật cần chiếu sáng. Muốn là muối, thế gian là ánh sáng, phải yêu thương nhiều.
Chỉ cần yêu thương, nhưng phải thật sự yêu thương. Đó là sứ điệp của bài hôm nay, được lập lại, tuy bằng nhiều cách phát biểu khác nhau, nhưng liên kết chặt chẽ với nhau. Phúc âm hóa không phải là chinh phục, Tân phúc âm hóa không phải chinh phục lại. Loan báo Tin Mừng chỉ khi có tình yêu hiện diện. Chúng ta hãy nhớ lại lời cảnh báo Thánh Phao-lô cho dân thành Cô-rin-tô: chỉ có những người nghèo và khiêm tốn mới có thể loan báo Nước Trời.
Sự hiện diện ấy của Nước Trời cũng đòi hỏi nhiều, nếu dựa vào Bài đọc một: sự liên hệ giữa sách ngôn sứ I-sa-i-a và bài Phúc Âm rất gợi ý. Là ánh sánh thế gian theo Tin Mừng là phục vụ anh em.
Tiên tri I-sa-i-a rất thực tế: đó là chia sẻ thức ăn, quần áo, chặn đứng những chướng ngại cản trở con người sống tự do. Bài Thánh Vịnh Chúa nhật hôm nay cũng không nói gì khác hơn. Người tử tế là «Kẻ túng nghèo, họ rộng tay làm phúc», là ánh sáng cho tha nhân; vì qua lời nói và những cử chỉ yêu thương, kẻ khác được mặc khải cội nguồn của tình yêu. Như Chúa Giê-su nói: «ánh sáng của anh em phải chiếu giãi trước mặt thiên hạ, để họ thấy những công việc tốt đẹp anh em làm, mà tôn vinh Cha của anh em, Đấng ngự trên trời»; nghĩa là, họ khám phá ra kế họach của Thiên Chúa cho con người, là một kế hoạch hoà bình và công lý. Ngược lại, chúng ta có thể tự hỏi làm sao con người có thể tin vào kế hoạch yêu thương của Chúa, trong lúc chúng ta, được kể như những sứ giả của Ngài, lại không thường xuyên có những hành động liên đới, và công chính của xã hội chúng ta đòi hỏi. Hơn nữa, những lời quyết liệt của ngôn sứ I-sa-i-a khi xưa (Bài đọc 1) có khuynh hướng bị rơi vào quên lãng, vì thế muối có nguy cơ nhạt đi dần dần. Có lẽ, vì thế, không phải ngẫu nhiên, Giáo Hội đề nghị với chúng ta nghe vài ngày trước khi mở đầu Mùa Chay, loại chay tịnh nào Chúa chuộng.
Điều nhận xét sau cùng: bài Phúc Âm muối và ánh sáng được trình bày, ngay sau các Mối Phúc Thật trong Tin Mừng theo Thánh Mát-Thêu. Điều này chắc chắn có một mối liên quan nào đó. Chúng ta hẳn có thể làm sáng tỏ lẫn nhau bài này cho bài kia. Là muối cho đời và ánh sáng cho thế gian, tức là sống theo Tám Mối Phúc Thật, tức là sống ngược lại với tinh thần thế tục; là chấp nhận sống với những giá trị khiêm nhu, hiền hậu, trong sạch và công chính. Là khí cụ của hòa bình trong mọi tình huống, và nhất là trên hết mọi sự, chấp nhận nghèo khó và từ bỏ tiền của; chỉ có trong đầu, một mục tiêu: «để họ thấy những công việc tốt đẹp anh em làm, mà tôn vinh Cha của anh em, Đấng ngự trên trời.»
***
Tác giả: Marie-Noëlle Thabut
Nguồn: Sách L’ intelligence des Ecritures Socéval Editions
Dịch giả: E. Máccô Lương Huỳnh Ngân
Hiệu đính: Phêrô Nguyễn Thế Hoằng