BÀI ĐỌC 1 (Xh 20,1-17)
Luật do Mô sê đã ban ra
Bài trích sách Xuất hành
1 Thiên Chúa phán tất cả những lời sau đây:
2 "Ta là ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa của ngươi, đã đưa ngươi ra khỏi đất Ai-cập, khỏi cảnh nô lệ.
3 Ngươi không được có thần nào khác đối nghịch với Ta.
4 Ngươi không được tạc tượng, vẽ hình bất cứ vật gì ở trên trời cao, cũng như dưới đất thấp, hoặc ở trong nước phía dưới mặt đất, để mà thờ.
5 Ngươi không được phủ phục trước những thứ đó mà phụng thờ: vì Ta, ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa của ngươi, là một vị thần ghen tương. Đối với những kẻ ghét Ta, Ta phạt con cháu đến ba bốn đời vì tội lỗi của cha ông.
6 Còn với những ai yêu mến Ta và giữ các mệnh lệnh của Ta, thì Ta trọn niềm nhân nghĩa đến ngàn đời.
7 Ngươi không được dùng danh ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa của ngươi, một cách bất xứng, vì ĐỨC CHÚA không dung tha kẻ dùng danh Người một cách bất xứng.
8 Ngươi hãy nhớ ngày sa-bát, mà coi đó là ngày thánh.
9 Trong sáu ngày, ngươi sẽ lao động và làm mọi công việc của ngươi.
10 Còn ngày thứ bảy là ngày sa-bát kính ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa của ngươi. Ngày đó, ngươi không được làm công việc nào, cả ngươi cũng như con trai con gái, tôi tớ nam nữ, gia súc và ngoại kiều ở trong thành của ngươi.
11 Vì trong sáu ngày, ĐỨC CHÚA đã dựng nên trời đất, biển khơi, và muôn loài trong đó, nhưng Người đã nghỉ ngày thứ bảy. Bởi vậy, ĐỨC CHÚA đã chúc phúc cho ngày sa-bát và coi đó là ngày thánh.
12 Ngươi hãy thờ cha kính mẹ, để được sống lâu trên đất mà ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa của ngươi, ban cho ngươi.
13 Ngươi không được giết người.
14 Ngươi không được ngoại tình.
15 Ngươi không được trộm cắp.
16 Ngươi không được làm chứng gian hại người.
17 Ngươi không được ham muốn nhà người ta, ngươi không được ham muốn vợ người ta, tôi tớ nam nữ, con bò con lừa, hay bất cứ vật gì của người ta."
Trên núi Si-na-i Chúa phán những lời trên đây. Chúng ta còn nhớ tất cả những gì xảy ra từ đầu sách Sáng Thế : Cuộc phiêu lưu kỳ diệu của một dân tộc nhỏ tí xíu (Không biết có đáng gọi là một dân tộc không nữa ?) ; và ơn gọi ông Mô-sê, trước hết Chúa nói « Ta đã thấy rõ cảnh khổ cực của dân Ta bên Ai-cập…Ta biết các nỗi đau khổ của chúng…Ta sai ngươi đến với Pha-ra-ô để đưa dân Ta là con cái Ít-ra-en ra khỏi Ai-cập » ( Xh3 ,7 ;10). Sau đó là lễ Vượt Qua ( Xh12) và cảnh ra khỏi Ai-cập ( Xh 14) kế tiếp là bài ca chiến thắng tuyệt vời, hớn hở vui mừng, có thể gọi là « Bài ca Giải Phóng ». (Xh15)
« Tôi xin hát mừng CHÚA, Đấng cao cả uy hùng: Kỵ binh cùng chiến mã, Người xô xuống đại dương.
2 CHÚA là sức mạnh tôi, là Đấng tôi ca ngợi, chính Người cứu độ tôi. Người là Chúa tôi thờ, xin dâng lời vinh chúc, Người là Chúa tổ tiên, xin mừng câu tán tụng »
Có những ngày ít huy hoàng hơn, khó tránh được : những khó khăn đầu tiên trong sa mạc, những hoài nghi đầu tiên, những cuộc nổi dậy đầu tiên chống Mô-sê, rồi đến chống Thiên Chúa ( Xh 16-17), thì đây chúng ta chứng kiến Giao Ước Si-na-i, Chúa phán :
«4 Các ngươi thấy Ta đã xử với Ai-cập thế nào, và đã mang các ngươi như trên cánh chim đại bàng, mà đem đến với Ta.5 Vậy giờ đây, nếu các ngươi thực sự nghe tiếng Ta và giữ giao ước của Ta, thì giữa hết mọi dân, các ngươi sẽ là sở hữu riêng của Ta. Vì toàn cõi đất đều là của Ta.6 Ta sẽ coi các ngươi là một vương quốc tư tế, một dân thánh. Đó là những lời ngươi sẽ nói với con cái Ít-ra-en »( Xh 19,4-6)
Kể từ nay, cho mỗi thế hệ, lễ Vượt qua, - cho đến nay chỉ là một lễ hội nhà nông đầu mùa gặt- sẽ là ngày tưởng niệm thoát khỏi Ai Cập. Còn ngày Lễ Ngũ Tuần – cho đến nay cũng là ngày lễ hội nhà nông, cuối mùa gặt - sẽ trở thành một ngày lễ… trao ban Lề Luật. Điều này đã tiên báo Lề Luật được đón nhận như thế nào rồi.
Câu thứ hai của bài đọc nói lên cả ý nghĩa của phần sau 2 "Ta là ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa của ngươi, đã đưa ngươi ra khỏi đất Ai-cập, khỏi cảnh nô lệ. Đây là phần giáo đầu và sau đó có « mười điều răn ». Bài nài lấy đề tựa là « Mười Điều Răn », là cách dịch không sát nghĩa chữ « Decalogue » : theo chữ Hy-lạp có nghĩa đen là « Mười Lời Nói ». Thì mới đúng với thực tế, lý do chính vì câu đầu không phải một điều răn ! Một câu giải thích toàn diện, đem lại ý nghĩa cho tất cả bài.
Đặc tính của Lề Luật Do Thái không phải ở nội dung của nó mà chính ở nền tảng của nó : Đó là sự giải thoát khỏi Ai-cập. It-ra-en luôn biết rằng Thiên Chúa, là đấng giải phóng, chính Ngài thương ban Lề Luật như con đường tập sống tự do. Sau đây là những gì sách Đệ Nhị Luật, là bộ sách suy niệm thần học hậu nghiệm về những sự kiện trong sách Xuất hành và những điều Giao Ước với Thiên Chúa đòi hỏi. :
« 39 Vậy hôm nay, anh (em) phải biết và để tâm suy niệm điều này: trên trời cao cũng như dưới đất thấp, chính ĐỨC CHÚA là Thiên Chúa, chứ không có thần nào khác nữa.40 Anh (em) phải giữ các thánh chỉ và mệnh lệnh của Người, mà hôm nay tôi truyền cho anh (em); như vậy anh (em) và con cháu anh (em) sau này sẽ được hạnh phúc, và anh (em) sẽ được sống lâu trên đất mà ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa của anh (em), vĩnh viễn ban cho anh (em) » ( Đnl 4, 39-40)
Một trong những gì sách Đệ Nhị Luật nhấn mạnh nhất là hạnh phúc hứa cho những ai tuân theo Lề Luật :
« Mai ngày khi con anh (em) hỏi anh (em) rằng: "Vì sao có các thánh ý, thánh chỉ, quyết định mà ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa chúng ta, đã truyền cho quý vị? "21 Anh (em) sẽ trả lời cho con anh (em): "Chúng ta xưa làm nô lệ cho Pha-ra-ô bên Ai-cập, nhưng ĐỨC CHÚA đã ra tay uy quyền đưa chúng ta ra khỏi Ai-cập...24 ĐỨC CHÚA đã truyền cho chúng ta đem ra thực hành tất cả những thánh chỉ này và kính sợ ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa chúng ta, để chúng ta được hạnh phúc mọi ngày và để Người cho chúng ta được sống, như ngày hôm nay.25 Chúng ta sẽ là người công chính, nếu chúng ta lo đem ra thực hành tất cả mệnh lệnh này trước nhan ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa chúng ta, như Người đã truyền cho chúng ta. » ( Đnl 6, 20…25)
Chúng ta có thể đọc mỗi điều răn như một công trình giải thoát con người, bởi Thiên Chúa, hay cũng có thể nói một phương pháp thực tập sống tự do cho con người. Đó là ý nghĩa, luật cấm thờ bái bụt thần, để bắt đầu bộ luật :
«3 Ngươi không được có thần nào khác đối nghịch với Ta ». Suốt thời gian của Cựu Ước, lần lược các tiên tri đều là những nhà vô địch chống bụt thần. Và tất cả đều phải gặp khó khăn .
Ngày nay cũng như thế, có lẽ các vị cũng sẽ rất khó khăn : chung cục lý do bụt thần được định nghĩa là những gì chiếm hữu chúng ta hoàn toàn, để chúng ta trở nên nô lệ : có thể là một giáo phái, nhưng cũng có thể chỉ là tiền của, giới tính, xì ke, ma tuý hay một thứ gì khác, tivi, hay một hoạt động gì cuối cùng chiếm hữu cả tư tưởng chúng ta để quên lãng hết tất cả. Nhưng Chúa ghen với sự tự do của chúng ta chỉ vì Ngài yêu quý chúng ta. Ngài muốn chúng ta tự do, điều này không làm lợi ích gì cho Ngài mà chính cho chúng ta. Chỉ vì Thiên Chúa là Chúa duy nhất, và Ngài yêu chúng ta, Chúa không thể chịu được thấy con cái Ngài đi trên con đường sai trái.
« 4 Ngươi không được tạc tượng, vẽ hình bất cứ vật gì ở trên trời cao, cũng như dưới đất thấp, hoặc ở trong nước phía dưới mặt đất, để mà thờ » các tượng hình về Chúa bị cấm tạc vì sẽ không đúng sự thật ; hơn nữa không ai có thể chiếm hữu Thiên Chúa. Chúa là « Đấng Rất Khác ». Chính chỉ vì tình yêu ( nhưng không ) Ngài trở nên « Đấng Rất Gần »chúng ta.
« 5 Ngươi không được phủ phục trước những thứ đó mà phụng thờ: vì Ta, ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa của ngươi, là một vị thần ghen tương ». Cách nói này là cách nói của những tình nhân. Để nói lên tình yêu, nồng nàn, đòi hỏi đáp trả đối với dân Ngài. Một tình yêu không có chỗ cho tình địch nào khác.
« Đối với những kẻ ghét Ta, Ta phạt con cháu đến ba bốn đời vì tội lỗi của cha ông.6 Còn với những ai yêu mến Ta và giữ các mệnh lệnh của Ta, thì Ta trọn niềm nhân nghĩa đến ngàn đời » trong tâm thức thời ấy không thể nào thấy có một Thiên Chúa không thưởng phạt. Nhưng bài này nhấn mạnh thật nhiều thưởng hơn là phạt cho « những ai yêu mến Ta và giữ các mệnh lệnh của Ta, thì Ta trọn niềm nhân nghĩa đến ngàn đời »
« 7 Ngươi không được dùng danh ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa của ngươi, một cách bất xứng, vì ĐỨC CHÚA không dung tha kẻ dùng danh Người một cách bất xứng »
Chúa đã xưng Tên mình cho con người – theo Thánh Kinh – có nghĩa là Chúa đã mặc khải cho con người. Sẽ thật là quái dị nếu muốn đem món quà tuyệt vời đó ra phục vụ cho sự dữ. Và vì lẽ Chúa không có một quan hệ gì với sự dữ, làm như thế là tự cắt đứt quan hệ với Thiên Chúa, là tự cầm buộc lấy chính mình. Đó là ý nghĩa của câu « CHÚA không dung tha kẻ dùng danh Người một cách bất xứng »
« 10 Còn ngày thứ bảy là ngày sa-bát kính ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa của ngươi » Ngày sa-bát dừng hết mọi việc, ngày thứ bảy, ngưng mọi sinh hoạt để dành ngày ấy cho cầu nguyện trong gia đình hay ở nhà thờ, và đọc Lời Chúa. Ngày để tưởng nhớ tới những gì làm cho chúng ta sống, từ thế hệ này sang thế hệ khác, như thể quay về nguồn, để được Thiên Chúa giải thoát lại lần nữa : Giải thoát chúng ta đối với lao động, tiền tài, đấy chỉ là cứu cánh, không phải là chính yếu trong đời. Nếu không cẩn thận sẽ biến chúng ta thành nô lệ.
« Ngày đó, ngươi không được làm công việc nào, cả ngươi cũng như con trai con gái, tôi tớ nam nữ, gia súc và ngoại kiều ở trong thành của ngươi »
Lời dạy này có giá trị cho mọi người : Trước hết là để bảo vệ chúng ta khỏi bị cám dỗ bắt người làm bảy ngày trên bảy, kế đó nếu ta không làm việc mà ta buộc người khác làm, hoặc gia súc làm thay cho ta thì chính ta cũng không có tâm trí thích hợp cho cầu nguyện. 11 Vì trong sáu ngày, ĐỨC CHÚA đã dựng nên trời đất, biển khơi, và muôn loài trong đó, nhưng Người đã nghỉ ngày thứ bảy. Bởi vậy, ĐỨC CHÚA đã chúc phúc cho ngày sa-bát và coi đó là ngày thánh. Ở đây nghỉ ngày Sa-bát được biện bạch bằng ngày Chúa nghỉ, thật vậy sau sáu ngày tạo dựng thì Chúa cũng nghỉ ngày thứ bảy. ( Có thể ở đây để nhắc lại con người được tạo dựng giống hình ảnh Thiên Chúa) .
Nhưng suy nghĩ cho cùng, ngày Sa-bát còn có nhiều ý tưởng khác nữa. Sau đoạn này một chút, cũng trong sách Sáng Thế, nêu lên những lý do nhân đạo.
« 12 Trong sáu ngày, ngươi sẽ làm công việc của ngươi; nhưng ngày thứ bảy, ngươi sẽ nghỉ, để bò lừa của ngươi được nghỉ ngơi, và để đứa con của nữ tỳ ngươi và người ngoại kiều lấy lại sức » ( St 23,12)
Và sách Đệ Nhị Luật nói tiếp :
« 12 Ngươi hãy giữ ngày sa-bát, mà coi đó là ngày thánh, như ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa của ngươi, đã truyền cho ngươi.13 Trong sáu ngày, ngươi sẽ lao động và làm mọi công việc của ngươi.14 Còn ngày thứ bảy là ngày sa-bát kính ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa của ngươi. Ngày đó, ngươi không được làm công việc nào, cả ngươi, cũng như con trai con gái, tôi tớ nam nữ, bò lừa và mọi gia súc của ngươi, và ngoại kiều ở trong thành của ngươi, để tôi tớ nam nữ của ngươi được nghỉ như ngươi.15 Ngươi hãy nhớ ngươi đã làm nô lệ tại đất Ai-cập, và ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa của ngươi, đã dang cánh tay mạnh mẽ uy quyền đưa ngươi ra khỏi đó. Bởi vậy, ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa của ngươi đã truyền cho ngươi cử hành ngày sa-bát » ( Đnl 5,12-15)Như thế giữ ngày Sa-bát là nhân danh sự tự do.
12 Ngươi hãy thờ cha kính mẹ, để được sống lâu trên đất mà ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa của ngươi, ban cho ngươi ….7 Ngươi không được dùng danh ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa của ngươi, một cách bất xứng,
Các điều răn trước gồm quan hệ với Thiên Chúa. Các điều răn này là quan hệ với tha nhân. Lý do cả hai, quan hệ với Thiên Chúa và quan hệ giữa con người liên kết chặt chẽ với nhau.
Các điều răn sau cùng có tính cách tiêu cực : đó là những bảng chỉ đường cho đời sống xã hội. Từ đó mỗi người rút ra một kết luận cụ thể, tích cực cho cuộc sống của mình. Mỗi điều răn là một cách nào đó một công trình giải thoát cho chính chúng ta và cho tha nhân. Đặc biệt là giải thoát cách nhìn của chúng ta : Không ham mê của cải gì không thuộc về ta , chính là con đường giải thoát chúng ta từ nội tâm.
***
THÁNH VỊNH (Tv18 (19), 8-11) ( Cũng xem CN XXVI TN B)
Đáp: Lạy Chúa, Chúa có lời ban sự sống đời đời (Ga 6, 69).
8 Luật pháp CHÚA quả là hoàn thiện, bổ sức cho tâm hồn.
Thánh ý CHÚA thật là vững chắc, cho người dại nên khôn.
9 Huấn lệnh CHÚA hoàn toàn ngay thẳng, làm hoan hỷ cõi lòng.
Mệnh lệnh CHÚA xiết bao minh bạch, cho đôi mắt rạng ngời.
10 Lòng kính sợ CHÚA luôn trong trắng, tồn tại đến muôn đời.
Quyết định CHÚA phù hợp chân lý, hết thảy đều công minh,
11 thật quý báu hơn vàng, hơn vàng y muôn lượng,
ngọt ngào hơn mật ong, hơn mật ong nguyên chất.
Trong đời có nhiều bài thánh ca để tôn vinh Bộ Luật Hình Sự không nhỉ ? Nếu có là chuyện lạ…Bài này lại chính là một bài ngợi ca Lề Luật : hay nói đúng hơn là ngợi khen Đấng đã ban lề luật đó cho dân của mình. Lý do thật đặc biệt là dân này không có một vị lập pháp bình thường !
Ở Mê-sô-pô-ta-mi-a có Bộ Luật Ham-bu-ra-mi, ở Pháp có bộ Luật Na-pô-lê-ông ; nhưng ở It-ra-en có « Lề Luật của Thiên Chúa ». Bài Tv hôm nay của chúng ta có rất nhiều chữ đồng nghĩa lập đi lập lại một thực thể : « Luật pháp CHÚA - Thánh ý CHÚA -Huấn lệnh CHÚA - Mệnh lệnh CHÚA - Quyết định CHÚA » lý do việc lập đi lập lại này chứng tỏ cho chúng ta thực chất là gì hay đúng hơn sự thật nói về Ai ? Thật ra chỉ có Thiên Chúa, đấng đã mặc khải tên mình cho Mô-sê. Ngài đã chọn dân này trên vô số dân trên trái đất và đã giải thoát họ…Đấng đã kết Giao Ước với họ trong suốt hành trình hiện hữu của dân này…Sau cùng là Đấng tiếp tục công trình giải thoát bằng Lề Luật của Ngài….
Xin đừng bao giờ quên quan trọng hơn hết mọi sự là dân Do Thái đã trải nghiệm cuộc giải phóng nhờ Thiên Chúa .Mệnh lệnh CHÚA ở đây là nhắc lại trực tiếp đến sự kiện ra khỏi Ai-cập : đây là một cuộc giải phóng. « Chúa đem dân Ngài ra khỏi »xiềng xích của nô lệ, Chúa giải thoát ra mọi xiềng xích khác, cản trở con người hạnh phúc. Đó là Giao Ước vĩnh cửu. Xuất Hành là con đường đi đến Đất Hứa. Tuân theo Lề Luật thật ra là tiến về Đất Hứa, quê hương tương lai của nhân loại.
Trong sách Đệ Nhị Luật có những suy niệm tuyệt vời nhất về Lề Luật. Ví dụ như :
« 32 Anh (em) cứ hỏi những thời xa xưa, thời có trước anh (em), từ ngày Thiên Chúa dựng nên con người trên mặt đất; cứ hỏi từ chân trời này đến chân trời kia: có bao giờ đã xảy ra chuyện vĩ đại như thế, hay có ai đã nghe điều giống như vậy chăng?33 Có dân nào đã được nghe tiếng Thiên Chúa phán từ trong đám lửa như anh (em) đã nghe, mà vẫn còn sống không?34 Hoặc có thần nào đã ra công đi chọn lấy cho mình một dân tộc từ giữa một dân tộc khác, đã dùng bao thử thách, dấu lạ, điềm thiêng và chinh chiến, đã dang cánh tay mạnh mẽ uy quyền, gây kinh hồn táng đởm, như ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa của anh em, đã làm cho anh em tại Ai-cập, trước mắt anh (em) không?
35 Chính anh (em) đã được cho thấy những điều đó, để biết rằng ĐỨC CHÚA là Thiên Chúa và ngoài Người ra không có thần nào khác nữa.36 Từ trời, Người đã cho anh (em) nghe tiếng Người, để dạy dỗ anh (em); dưới đất, Người đã cho anh (em) thấy ngọn lửa lớn của Người, và anh (em) đã nghe các lời Người phán ra từ trong đám lửa.37 Bởi vì Người đã yêu thương cha ông anh (em), nên sau các ngài, Người đã chọn dòng dõi các ngài, và đã đích thân dùng sức mạnh lớn lao của Người đưa anh (em) ra khỏi Ai-cập.38 Người đã đuổi những dân lớn và mạnh hơn anh (em) cho khuất mắt anh (em), để đưa anh (em) vào đất của chúng và ban cho anh (em) đất ấy làm gia nghiệp, như anh (em) thấy hôm nay.
39 Vậy hôm nay, anh (em) phải biết và để tâm suy niệm điều này: trên trời cao cũng như dưới đất thấp, chính ĐỨC CHÚA là Thiên Chúa, chứ không có thần nào khác nữa.40 Anh (em) phải giữ các thánh chỉ và mệnh lệnh của Người, mà hôm nay tôi truyền cho anh (em); như vậy anh (em) và con cháu anh (em) sau này sẽ được hạnh phúc, và anh (em) sẽ được sống lâu trên đất mà ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa của anh (em), vĩnh viễn ban cho anh (em)."( Đnl 4,32-40)
Hay vỏn vẹn chỉ như thế này :
« Hỡi Ít-ra-en, hãy nghe và lo đem những điều ấy ra thực hành; như vậy anh (em) sẽ được hạnh phúc » ( Đnl 6,3)
Và trong Tv chúng ta :
8 Luật pháp CHÚA quả là hoàn thiện, bổ sức cho tâm hồn.
Có một điều chắc chắn nhất trong Thánh Kinh, là Chúa muốn con người hạnh phúc, và để được như thế Chúa ban cho một phương tiện, một phương tiện rất đơn giản : chỉ cần nghe theo Lời Chúa viết trong Luật của Ngài. Con đường được đánh dấu, các điều răn là những cột chỉ bên đường để báo hiệu cho chúng ta những hiểm nguy có thể như câu thứ 9 : Mệnh lệnh CHÚA xiết bao minh bạch, cho đôi mắt rạng ngời. Ngày này qua ngày khác Lề Luật là thầy dạy của ta : nguồn gốc của chữ « Tô-ra » có nghĩa trước tiên là « dạy dỗ ».
Câu 8 nói « Thánh ý CHÚA thật là vững chắc, cho người dại nên khôn » Người dại ở đây là chính những người khiêm nhường chấp nhận để cho Chúa dạy :
« 12 Giờ đây, hỡi Ít-ra-en, nào ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa của anh (em), có đòi hỏi anh (em) điều gì khác đâu, ngoài việc phải kính sợ ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa của anh (em), đi theo mọi đường lối của Người, yêu mến phụng thờ Người hết lòng, hết dạ,13 giữ các mệnh lệnh của ĐỨC CHÚA và các thánh chỉ của Người mà tôi truyền cho anh (em) hôm nay, để anh (em) được hạnh phúc? » ( Đnl 10,12-13)
Tiên tri Mi-kha cũng lập lại điều này như một tiếng vang :
«"Hỡi người, bạn đã được nói cho hay điều nào là tốt, điều nào ĐỨC CHÚA đòi hỏi bạn:
đó chính là thực thi công bình, quý yêu nhân nghĩa và khiêm nhường bước đi với Thiên Chúa của bạn." (Mk 6,8)
Không có đòi hỏi nào khác, và cũng không có con đường nào khác để thực sự hạnh phúc. Câu 10 và 11 nói
« 10 Lòng kính sợ CHÚA luôn trong trắng, tồn tại đến muôn đời. Quyết định CHÚA phù hợp chân lý, hết thảy đều công minh,
11 thật quý báu hơn vàng, hơn vàng y muôn lượng, ngọt ngào hơn mật ong, hơn mật ong nguyên chất.
Ở đây sự khác biệt văn hoá của người viết Tv và chúng ta không bao nhiêu : Thật vậy, cũng giống như chúng ta nghĩ, vàng là loại kim khí không tự huỷ và quý giá vì thế được yêu chuộng.
Còn mật ong thì không như thế. Nó không gợi lên cho chúng ta và người dân xứ Pa-lét-tin cùng một ý tưởng. Khi Chúa gọi ông Mô-sê để trao cho ông sứ vụ giải thoát dân Ngài, Chúa hứa :
« 17 Ta đã phán: Ta sẽ cho các ngươi thoát cảnh khổ cực bên Ai-cập mà lên miền đất người Ca-na-an, Khết, E-mô-ri, Pơ-rít-di, Khi-vi và Giơ-vút, lên miền đất tràn trề sữa và mật » ( St 3,17) Không ai biết thành ngữ tràn trề sữa và mật đó được nói khi nào. Điều chắc chắn là rất xa xưa rồi, và người dân xứ Ca-na-an đã dùng. Đối với họ cũng như đối với dân Do Thái có nghĩa là phì nhiêu và ngọt ngào. Dĩ nhiên ở đâu cũng có mật chứ không hẳn chỉ ở Pa-lét-tin. Xứ nào cũng thích bánh mật. Ngay trong sa mạc cũng có, thánh sử Mát-thêu nói « 4 Ông Gio-an mặc áo lông lạc đà, thắt lưng bằng dây da, lấy châu chấu và mật ong rừng làm thức ăn » ( Mt 3,4) Thế nhưng thật ra mật ong rất hiếm, chính vì thế mà điều tuyệt vời trong Đất Hứa lại đầy dư, « …tràn trề sữa và mật » ( St 3,17)
Phì nhiêu và ngọt ngào được cho là tác động của Chúa, thế nhưng không chỉ riêng cho It-ra-en. Các nghi lễ của các đạo đều để cầu xin ân huệ nơi các thần thiêng : làm cho vui lòng các ngài để được mưa xuống đúng lúc, để tránh mưa đá, để tránh nạn cào cào, tất cả những gì để gặt hái được mùa …vì các thần thánh đầy uy quyền.
Điều đặc thù ở It-ra-en là dân này có một trải nghiệm về công trình của Thiên Chúa, điều này làm thay đổi cả cuộc diện. ! Không cần mè nheo để cầu xin ơn này ơn nọ ; những ơn lành đó đã được chắc chắn trao ban trước rồi. Điều đặc biệt cho It-ra-en là dân này đã có một trải nghiệm về lòng nhân từ của Chúa. Chúa tự mình lấy sáng kiến tạo dựng thế giới, vạn vật chỉ vì tình yêu. Và mật ong ở đây là biểu tượng của chính lòng từ bi Thiên Chúa. Trong sách Đệ Nhị Luật, khi Chúa nhắc lại tất cả những sự nâng niu ân cần của Ngài trong Xuất Hành, Ngài nói :
« Người cho nó nếm mật ong chảy ra từ hốc đá, nếm dầu từ tảng đá hoa cương » ( Đnl 32,13b)
Bánh Man-na cũng được ví như mật ong vì cũng ngọt ngào và cũng là quà nhưng không của Thiên Chúa :
«31 Nhà Ít-ra-en đặt tên cho vật ấy là man-na. Nó giống như hạt ngò, màu trắng và mùi vị tựa bánh tráng tẩm mật ong » ( Xh 16,31)
Kể từ đây người ta thường có thói quen nói củ hành Ai-cập và mật ong Ca-na-an ( Cũng có mật ong ở Ai-cập vậy, nhưng không có kinh nghiệm của Xuất hành và sự hiện diện của Thiên Chúa ) Kể từ nay, It-ra-en biết rằng Lời Chúa tạo dựng thế giới và còn hơn nữa Lời Ngài cứu độ thế gian, vì :
«…người ta sống không chỉ nhờ cơm bánh, nhưng còn sống nhờ mọi lời miệng ĐỨC CHÚA phán ra ( Đnl 8,3b)
***
Tác giả: Marie-Noëlle Thabut
Nguồn: Sách L’ intelligence des Ecritures Socéval Editions
Dịch giả: E. Máccô Lương Huỳnh Ngân
Hiệu đính: Phêrô Nguyễn Thế Hoằng