Bài đọc 1 (Gr 31, 31 - 34)
"Ta sẽ ký kết giao ước mới và Ta sẽ không còn nhớ tội lỗi nữa".
Trích sách Tiên tri Giêrêmia.
31 Này sẽ đến những ngày - sấm ngôn của ĐỨC CHÚA - Ta sẽ lập với nhà Ít-ra-en và nhà Giu-đa một giao ước mới,
32 không giống như giao ước Ta đã lập với cha ông chúng, ngày Ta cầm tay dẫn họ ra khỏi đất Ai-cập; chính chúng đã huỷ bỏ giao ước của Ta, mặc dầu Ta là Chúa Tể của chúng - sấm ngôn của ĐỨC CHÚA.
33 Nhưng đây là giao ước Ta sẽ lập với nhà Ít-ra-en sau những ngày đó - sấm ngôn của ĐỨC CHÚA. Ta sẽ ghi vào lòng dạ chúng, sẽ khắc vào tâm khảm chúng Lề Luật của Ta. Ta sẽ là Thiên Chúa của chúng, còn chúng sẽ là dân của Ta.
34 Chúng sẽ không còn phải dạy bảo nhau, kẻ này nói với người kia: "Hãy học cho biết ĐỨC CHÚA", vì hết thảy chúng, từ người nhỏ đến người lớn, sẽ biết Ta - sấm ngôn của ĐỨC CHÚA. Ta sẽ tha thứ tội ác cho chúng và không còn nhớ đến lỗi lầm của chúng nữa. Ít-ra-en sẽ tồn tại mãi
Đức tin đẹp thật ! Như mọi người đều biết, các tiên tri không thiếu đức tin. Khi mọi việc đều tồi tệ, các ông không nói « thế là hết », nhưng trái lại lúc nào cũng tìm những lý do để hy vọng !
Thì đây câu chuyện xảy ra như thế đấy với Giê-rê-mi-a. Ông ghi nhận một kết quả thất bại : Dân của Chúa, tức là dân đã lập với Thiên Chúa một giao ước lẽ ra hai bên không bên nào có thể hủy bỏ, thế nhưng dân này không cư xử xứng đáng như là dân của Thiên Chúa. Đó là điều Giê-rê-mi-a ghi nhận như một kết quả thất bại. Nhưng Giê-rê-mi-a thay vì thất vọng lại suy ra thế nào Thiên Chúa cũng tìm cách thay đổi lòng con người.
« Này sẽ đến những ngày … » tất cả Thánh Kinh lúc nào cũng hướng về tương lai, với lòng xác tín rằng những ngày Chúa hứa sẽ đến. Đặc điểm của các tiên tri là nhìn ra trước mọi người những nụ hoa sắp nở :
« Này sẽ đến những ngày Ta sẽ lập với nhà Ít-ra-en và nhà Giu-đa một giao ước mới ». Chúng ta nhận ra chữ Giao Ước trong mỗi bước trong Thánh Kinh; nhiều đến nỗi làm đề tựa như khi chúng ta nói « Cựu Ước » và « Tân Uớc » ( Tác giả Marie Noelle Thabut rất tiếc rằng tiếng Pháp dịch từ văn bản tiếng La-tin thành « Cựu Di Chúc và Tân Di Chúc » có thể làm sai ý nghĩa, không như tiếng VN chúng ta dịch từ tiếng Hy-lạp) .
Thế nhưng rất hay Thánh Kinh được mang tựa đề có chữ « giao ước », vì đó là một đặc thù của đạo Do Thái và đạo Ki-tô ! Tự con người không ai có thể với tới Thiên Chúa. Có chăng là tưởng tượng ra một đấng Tối Cao, nhưng không bao giờ thấu hiểu được, vì đó là « Đấng Thật Khác ».
Thế nhưng Thiên Chúa lấy sáng kiến mặc khải cho chúng ta biết Ngài là ai : Một Thiên Chúa- Cha đề nghị với chúng ta một mối liên quan là tình yêu. Cái liên quan tình thân đó, người Do Thái gọi là Giao-ước. Suốt bao thế kỷ người Do Thái suy ngẫm về đề nghị kỳ diệu của Thiên Chúa là Đấng Phép Tắc Vô Cùng. Đúng là một « đề nghị » của Thiên Chúa vì chính Ngài luôn luôn lấy sáng kiến ấy.
«Này sẽ đến những ngày Ta sẽ lập với nhà Ít-ra-en và nhà Giu-đa một giao ước mới »
Giê-rê-mi-a nhận xét thất bại trong suốt nhiều thế kỷ trong lịch sử It-ra-en, trong ấy Thiên Chúa luôn luôn đề nghị tái lập Giao Ước, nhưng con người thì lại không giữ và sống không nghiêm túc. Ta sẽ lập với nhà Ít-ra-en và nhà Giu-đa : Dân chúng bị chia cắt làm đôi, sau khi vua Sa-lô-mon băng hà, một bên phía Bắc là nhà It-ra-en với thủ đô là Sa-ma-ri-a, một bên là nhà Giu-đa phía Nam với Giê-ru-sa-lem là thủ đô. Ở đây Chúa nói :
«Này sẽ đến những ngày Ta sẽ lập với nhà Ít-ra-en và nhà Giu-đa một giao ước mới » có nghĩa là lời hứa của Chúa bao gồm cả dân tộc, mặc cho những thay đổi của lịch sử.
« Một Giao Ước Mới », không có nghĩa là Thiên Chúa đổi ý, đã có một Giao Ước thứ nhất rồi, bây giờ có Giao Ước thứ hai. Cũng không phải một Giao Ước khác, mà là một giai đoạn mới của cùng một Giao ước ấy. « không giống như giao ước Ta đã lập với cha ông chúng » ; cái giao ước mà chúng không bao giờ trung thành. Muốn trung thành với Giao Ước, thật giản dị, chỉ cần tuân giữ các Lề Luật. Thế nhưng mỗi thời các Tiên tri phải làm mở mắt dân chúng vì họ lại bất tuân Lề Luật. Giao ước Mới này sẽ không lỗi phạm nữa về phía con người.
«… ngày Ta cầm tay dẫn họ ra khỏi đất Ai-cập », đây là lời nhắc nhở về « Xuất hành », giai đoạn thành lập dân được Chúa chọn, kinh nghiệm nền tảng của dân này. Trong đó họ khám phá ra lần đầu tiên hành động giải thoát của Thiên Chúa.
« …chính chúng đã huỷ bỏ giao ước của Ta, mặc dầu Ta là Chúa Tể của chúng » Chúa đã chứng minh phần giao ước của Thiên Chúa bằng cách giải thoát dân Ngài ra khỏi ách nô lệ Ai-cập ; Giao Ước giữa Thiên Chúa và It-ra-en dựa vào trải nghiệm ấy. Khi Chúa đề nghị lập Giao Ước với Mô sê, Ngài gởi ông đi nói với dân chúng :
«:4 Các ngươi thấy Ta đã xử với Ai-cập thế nào, và đã mang các ngươi như trên cánh chim bằng, mà đem đến với Ta.5 Vậy giờ đây, nếu các ngươi thực sự nghe tiếng Ta và giữ giao ước của Ta, thì giữa hết mọi dân, các ngươi sẽ là sở hữu riêng của Ta. Vì toàn cõi đất đều là của Ta.6 Ta sẽ coi các ngươi là một vương quốc tư tế, một dân thánh. Đó là những lời ngươi sẽ nói với con cái Ít-ra-en » ( Xh 19,4-6)
Rồi dân chúng long trọng tuyên xưng :
« "Mọi lời ĐỨC CHÚA đã phán, chúng tôi sẽ thi hành » ( Xh 24,3)
Như thế mọi lỗi phạm với Lề Luật tức là huỷ bỏ Giao Ước.
« 33 Nhưng đây là giao ước Ta sẽ lập với nhà Ít-ra-en sau những ngày đó - sấm ngôn của ĐỨC CHÚA »Những ngày đó là những ngày bất trung của dân : có thể nói cách khác một giai đoạn khác bắt đầu. Và Chúa tiếp «Ta sẽ ghi vào lòng dạ chúng, sẽ khắc vào tâm khảm chúng » Trong sa mạc Chúa đã khắc lề luật của Ngài trong những bia đá ; kể từ nay Chúa khắc ghi chính vào tâm khảm con người. Khi lề luật được khắc ghi trên những bia đá hay trong sách, thì có thể bị quên lãng đi những lời hứa dù thành thật đến đâu đi nữa ( Nhiều lần trong lịch sử It-ra-en và trong cả đời sống của mỗi chúng ta ) cũng có những lúc sa ngã.
Để Luật của Chúa thấm vào tận đáy lòng con người, như một thực thể thứ hai, thì phải cải hoá tấm lòng con người !
Ta sẽ là Thiên Chúa của chúng, còn chúng sẽ là dân của Ta.
Sự thuộc về nhau là có trong chương trình- có thể nói đó là phương châm của Giao Ước. Sự thuộc về nhau thật sự trong Thánh Kinh được diễn tả bằng chữ « Biết », biết ở đây không phải biết của trí khôn mà là một quan hệ mật thiết ( Trong quan hệ lứa đôi, người ta nói vợ biết chồng và chồng biết vợ) . Cựu Ước không ngần ngại dùng cách nói của tình thân và tình yêu để nói tới quan hệ giữa Thiên Chúa và dân của Ngài. :
« …hết thảy chúng, từ người nhỏ đến người lớn, sẽ biết Ta » Vì mọi người đều biết Chúa, như Chúa thật, tức là Thiên Chúa Tình Yêu, thì họ sẽ chấp nhận tuân theo lề luật của Ngài ban chính vì hạnh phúc của họ.
Chữ « Giao Ước Mới » chỉ được nêu lên một lần trong Cựu Ước, ở đây trong sách Giê-rê-mi-a. Nhưng nơi các Tiên tri khác cũng nói đến lòng cậy trông này, E-dê-ki-en chẳng hạn :
« .26 Ta sẽ ban tặng các ngươi một quả tim mới, sẽ đặt thần khí mới vào lòng các ngươi. Ta sẽ bỏ đi quả tim bằng đá khỏi thân mình các ngươi và sẽ ban tặng các ngươi một quả tim bằng thịt.27 Chính thần trí của Ta, Ta sẽ đặt vào lòng các ngươi, Ta sẽ làm cho các ngươi đi theo thánh chỉ, tuân giữ các phán quyết của Ta và đem ra thi hành » ( Ed 36,26-27)
« Này sẽ đến những ngày … » Giê-rê-mi-a nói. Với Chúa Giê-su thì những ngày ấy đã tới. Khi lập Bí Tích Thánh Thể, Chúa nhắc tới rõ ràng lời của Tiên tri Giê-rê-mi-a :
« Chén này là giao ước mới, lập bằng máu Thầy, máu đổ ra vì anh em » ( Lc 22,20)
Điều này muốn nói lên chính đời sống của Ngài trao trong tay chúng ta mới làm cho chúng ta biết tình yêu của Ngài hiến cho chúng ta sâu đậm chừng nào.
***
THÁNH VỊNH (50 (51) (3-4,12-13,14-15)
Ôi lạy Chúa, xin tạo cho con quả tim trong sạch.
3 Lạy Thiên Chúa, xin lấy lòng nhân hậu xót thương con,
mở lượng hải hà xoá tội con đã phạm.
4 Xin rửa con sạch hết lỗi lầm
tội lỗi con, xin Ngài thanh tẩy.
12 Lạy Chúa Trời, xin tạo cho con một
tấm lòng trong trắng,
đổi mới tinh thần cho con nên chung thuỷ.
13 Xin đừng nỡ đuổi con không cho gần Nhan Thánh,
đừng cất khỏi lòng con thần khí thánh của Ngài.
14 Xin ban lại cho con niềm vui vì được Ngài cứu độ, và lấy tinh thần quảng đại đỡ nâng con;
15 đường lối Ngài, con sẽ dạy cho người tội lỗi,
ai lạc bước sẽ trở lại cùng Ngài.
Câu sau cùng của bài đọc 1 sách Giê-rê-mi-a hôm nay: « Ta sẽ tha thứ tội ác cho chúng và không còn nhớ đến lỗi lầm của chúng nữa » Lời hứa ấy dân It-ra-en đã nghe rõ, và bài Tv 50 hôm nay là một lời đáp trả tuyệt vời, nhưng rất tiếc chúng ta chỉ nghe được vài câu. Chỉ vài câu thôi nhưng cũng đã rất phong phú. Kẻ thốt ra câu sau đây : 3 Lạy Thiên Chúa, xin lấy lòng nhân hậu xót thương con, mở lượng hải hà xoá tội con đã phạm, đó là dân Do Thái trong Đền Thờ Giê-ru-sa-lem sau khi bị lưu đày Ba-by-lon. Bài thánh vịnh này được viết cho nghi lễ tạ ơn. Vì bài viết như cho một người nào phát biểu, làm cho ta tưởng như một người tội lỗi nói : 3 Lạy Thiên Chúa, xin lấy lòng nhân hậu xót thương con, mở lượng hải hà xoá tội con đã phạm,. Chữ « con » ở đây là con tập thể. Thật ra đó là cả dân tộc It-ra-en. Một dân tộc đã sống những điều kinh hoàng của chiến bại, của đền Giê-ru-sa-lem bị tàn phá và suốt thời gian bị lưu đày để gẫm suy về lịch sử của mình : Những bất trung liên tục với Giao Ước với chính Thiên Chúa. Nay họ nói như một trải nghiệm « lượng hải hà xoá tội » của Chúa.
« lòng nhân hậu xót thương; chung thuỷ » : ở đây chúng ta nghe như những tiếng vang của những lời hứa của lời Giao Ước trong sa mạc Si-nai năm nào. Trong đó chính Thiên Chúa mặc khải cho Mô-sê như :
« Thiên Chúa nhân hậu và từ bi, hay nén giận, giàu nhân nghĩa và thành tín giữ lòng nhân nghĩa với muôn ngàn thế hệ » ( Xh 34,6-7a). Chính ở đấy Chúa cũng đã hứa đồng hành với dân Ngài suốt lịch sử :
« Ta sẽ đi đi lại lại giữa các ngươi; Ta sẽ là Thiên Chúa của các ngươi, còn các ngươi sẽ là dân của Ta » ( Lv 26,12)
Vì Chúa trung tín, từ đó có thể suy ra là Chúa lúc nào cũng tha thứ !.
Đa số các ngôn sứ đều lập lại điều xác tín này. Ví dụ như I-sa-i-a :
« Kẻ gian ác, hãy bỏ đường lối mình đang theo, người bất lương, hãy bỏ tư tưởng mình đang có mà trở về với ĐỨC CHÚA - và Người sẽ xót thương, về với Thiên Chúa chúng ta, vì Người sẽ rộng lòng tha thứ » ( Is 55,7)
Hay trong câu sau đây, chính Chúa nói :
« Ta sẽ làm cho tội của ngươi tan ra như làn khói, lỗi của ngươi biến mất tựa áng mây.
Hãy trở lại cùng Ta, vì Ta là Đấng cứu chuộc ngươi » ( Is 44,22)
« Ngươi đã không bỏ tiền mua hương liệu dâng Ta, cũng không dâng mỡ béo cho Ta được thoả dạ no lòng.Ngươi lại còn làm cho Ta cực khổ vì lầm lỗi của ngươi, làm cho Ta chán chường vì tội ác ngươi phạm.
25 Nhưng chính Ta đây, vì danh dự của Ta, Ta sẽ xoá bỏ các tội phản nghịch của ngươi, và không còn nhớ đến lỗi lầm của ngươi nữa » ( Is 43,24-25)
Khi các ngôn sứ nói đến tội lỗi dân It-ra-en, xin đừng lầm, đây trước tiên là tội duy nhất, nguồn cội của các tội khác. Các ngôn sứ gọi là tội « bất trung » của It-ra-en. Đó là thờ lạy bụt thần, tức là đi tìm hạnh phúc ngoài Thiên Chúa và Lời Ngài. Chúa nhật tuần trước chúng ta đã đọc lời của tiên tri Giê-rê-mi-a :
« 13 vì dân Ta đã phạm hai tội: chúng đã bỏ Ta là mạch nước trường sinh để làm những hồ nứt rạn, không giữ được nước » ( Gr 2,13)
Nhắc tới Giê-rê-mi-i-a chúng ta hiểu câu Tv 4 Xin rửa con sạch hết lỗi lầm
tội lỗi con, xin Ngài thanh tẩy.
Để tự nhiên thì chúng ta tưởng tượng sự trong sạch như những gì trắng tinh, thế nhưng tất cả sư phạm thần học của Thánh Kinh dần dần làm cho chúng ta hiểu sự thật thâm sâu hơn nhiều : đó là trở về với nước trường sinh, đắm chìm trong ấy để được thay đổi toàn diện. Thánh kinh giữ cách nói của con người. Ví dụ như trong I-sa-ia :
« 18 ĐỨC CHÚA phán: "Hãy đến đây, ta cùng nhau tranh luận! Tội các ngươi, dầu có đỏ như son, cũng ra trắng như tuyết; có thẫm tựa vải điều, cũng hoá trắng như bông »( Is 1,18)
Nhưng đây tiên tri Ê-dê-ki-en nói :
« 25 Rồi Ta sẽ rảy nước thanh sạch trên các ngươi và các ngươi sẽ được thanh sạch, các ngươi sẽ được sạch mọi ô uế và mọi tà thần » ( Ed 36,25)
Ở đây chúng ta thấy chữ « ô uế » là « tà thần » tức là tất cả những gì chiếm hữu cả tâm trí chúng ta đến nỗi đánh lạc hướng nguồn hạnh phúc duy nhất của chúng ta là đời sống trong Giao Ước với Thiên Chúa và với tha nhân.
Phải biết tin rằng Chúa phiền muộn các lỗi lầm của chúng ta chỉ vì chúng làm cho chúng ta hay kẻ chung quanh chúng ta đau khổ. Như tiên tri Giê-rê-mi-a nói :
« Có phải chúng xúc phạm đến Ta - sấm ngôn của ĐỨC CHÚA - hay là xúc phạm đến chính mình, làm cho mặt mình phải xấu hổ? » ( Gr 7,19) Nhưng để chúng ta đừng tự làm khổ mình thì Thiên Chúa phải thay đổi chúng ta, phải kết lại Giao Ước với chúng ta và còn kết lại nữa vì chúng ta thật khó giữ lòng tín trung. Đó là ý nghĩa bài Thánh vịnh này vậy.
Bài Tv chỉ xin chính Chúa hành động :
« xoá tội con đã phạm ; rửa con sạch hết lỗi lầm; tạo cho con một… ; đổi mới tinh thần cho con nên chung thuỷ ; ban lại cho con niềm vui vì được Ngài cứu độ ; và đỡ nâng con »
Người tín hữu nhìn nhận rằng chỉ có tác động của Thiên Chúa mới có thể thực hiện được sự đổi mới tâm hồn con người.
Tới đây chúng ta nghe như vang dội lời tuyên xưng tuyệt vời của Giê-rê-mi-a trong Bài đọc một :
« 31 Này sẽ đến những ngày - sấm ngôn của ĐỨC CHÚA - Ta sẽ lập với nhà Ít-ra-en và nhà Giu-đa một giao ước mới,32 không giống như giao ước Ta đã lập với cha ông chúng, ngày Ta cầm tay dẫn họ ra khỏi đất Ai-cập; chính chúng đã huỷ bỏ giao ước của Ta, mặc dầu Ta là Chúa Tể của chúng - sấm ngôn của ĐỨC CHÚA.33 Nhưng đây là giao ước Ta sẽ lập với nhà Ít-ra-en sau những ngày đó - sấm ngôn của ĐỨC CHÚA. Ta sẽ ghi vào lòng dạ chúng, sẽ khắc vào tâm khảm chúng Lề Luật của Ta. Ta sẽ là Thiên Chúa của chúng, còn chúng sẽ là dân của Ta ». ( Gr 31,31-33)
Và Ê-dê-ki-en như tiếng vang lại :
« 19 Ta sẽ ban cho chúng một trái tim và đặt thần khí mới vào lòng chúng. Ta sẽ lấy khỏi mình chúng trái tim chai đá và ban cho chúng một trái tim bằng thịt,20 để chúng đi theo các thánh chỉ của Ta và tuân giữ cùng thi hành các quyết định của Ta. Lúc ấy, chúng sẽ là dân của Ta và Ta sẽ là Thiên Chúa của chúng ( Ed 11,19-20)
Và rồi như tiên tri Giê-rê-mi-a nói, cũng trong lời hứa Giao Ước mới ấy :
« 34 Chúng sẽ không còn phải dạy bảo nhau, kẻ này nói với người kia: "Hãy học cho biết ĐỨC CHÚA", vì hết thảy chúng, từ người nhỏ đến người lớn, sẽ biết Ta - sấm ngôn của ĐỨC CHÚA. Ta sẽ tha thứ tội ác cho chúng và không còn nhớ đến lỗi lầm của chúng nữa » ( Gr 31,34)
Tức là Thiên Chúa tình yêu và giàu lòng thương xót. Mọi người sẽ tràn trề niềm vui và biết ơn. Đó chính là ý nghĩa của câu cuối của Tv chúng ta đang đọc :
15 đường lối Ngài, con sẽ dạy cho người tội lỗi, ai lạc bước sẽ trở lại cùng Ngài.
Khám phá dung nhan thật của Thiên Chúa tất nhiên làm cho chúng ta trở nên nhà truyền giáo.
***
Tác giả: Marie-Noëlle Thabut
Nguồn: Sách L’ intelligence des Ecritures Socéval Editions
Dịch giả: E. Máccô Lương Huỳnh Ngân
Hiệu đính: Phêrô Nguyễn Thế Hoằng